đầu óc quan sát nào, vì nói chung, tôi không biết tên cũng như giống,
loại của những vật tôi thấy trước mắt mình, và chỉ hiểu rằng một khi
chúng liên quan gần gũi với ông bà Swann thì chúng ắt phải là phi
thường, nên tôi cảm thấy chưa chắc mình đã phạm tội nói dối khi phô
với cha mẹ tôi về giá trị nghệ thuật và gốc gác xa xôi của chiếc cầu
thang đó. Tuy không chắc là mình đã nói dối, song hẳn tôi đã ngờ ngợ
rằng có thể là thế, bởi vì tôi cảm thấy đỏ mặt khi cha tôi bảo tôi: “Cha
biết cái loại nhà đó; cha đã từng thấy một ngôi nhà như thế, chúng đều
tương tự như nhau cả thôi. Đơn giản chỉ là Swann thuê nhiều tầng mà
thôi. Chính Berlier
đã xây loại nhà này.” Cha tôi nói thêm rằng ông đã
định thuê một căn trong một nhà loại ấy song lại thôi vì thấy nó không
tiện lợi và lối vào không đủ sáng. Cha tôi nói vậy đấy. Nhưng, một cách
bản năng, tôi tự cảm thấy phải làm những hy sinh cần thiết về tinh thần
vì uy tín của gia đình nhà Swann và vì hạnh phúc của bản thân, và,
bằng uy lực nội tâm, bất chấp những gì tôi vừa được nghe, tôi dứt khoát
gạt bỏ cái ý nghĩ tệ hại rằng căn hộ của họ là một căn hộ bất kỳ nào mà
chúng tôi có thể ở, như một tín đồ sùng đạo bác bỏ cuốn Cuộc đời của
Jésus của Renan
vậy.
Tuy nhiên, những hôm được mời dự bữa ăn chiều đó, khi chậm rãi
bước từng bậc một lên cầu thang, đầu óc đã sạch trơn mọi ý nghĩ và ký
ức, chỉ còn là một thứ đồ chơi cho những phản xạ thô thiển nhất, tôi tới
cái vùng ngào ngạt mùi nước hoa của Madame Swann. Tôi tưởng như
đã thấy vẻ uy nghi của chiếc ga tô sô cô la, châu quanh là một vòng
những đĩa nhỏ đựng bánh cùng những chiếc khăn ăn màu “ghi” thêu
hoa văn nổi theo đúng nghi thức và là nét đặc trưng của gia đình nhà
Swann. Nhưng dường như cái tổng thể bất biến và quy củ ấy, khác nào
vũ trụ cần thiết của Kant
, phụ thuộc vào một hành động tự do tối
thượng. Bởi vì khi chúng tôi đã ngồi đầy đủ trong căn phòng khách nhỏ
của Gilberte, nàng đột nhiên nhìn đồng hồ và nói:
