thấy thiếu đi một phần lớn khoái thú nếu không thông báo được cho
bạn bè cũ biết về những mối quan hệ mới, tương đối cao sang hơn, đã
thay thế họ. Muốn vậy, phải để cho một nhân chứng lọt vào cái thế giới
mới tuyệt vời ấy, như một con côn trùng vo ve bay lượn đột nhập vào
một bông hoa, rồi sau đấy, trong phiêu lãng ngẫu nhiên đây đó, sẽ loan
tin rộng rãi - ít nhất người ta cũng hy vọng thế - bằng hạt phấn lấy trộm
được, gieo mầm thèm muốn và thán phục. Madame Cottard, hoàn toàn
phù hợp với vai trò ấy, thuộc cái loại khách đặc biệt mà mẹ tôi, vốn
thừa kế một số nét hóm hỉnh của ông ngoại tôi, gọi là những “kẻ xa lạ
loan tin
”. Vả chăng - ngoài một lý do khác mà mãi nhiều năm sau ta
mới biết - Madame Swann khi mời bà khách thiện tâm, dè dặt và khiêm
nhường ấy không phải sợ đưa vào nhà mình giữa những ngày huy
hoàng một tên phản bội hay một kẻ kình địch
. Bà biết chỉ trong một
buổi chiều, với chiếc lông chim cài trên mũ và chiếc ví đựng danh thiếp
trong tay, con ong thợ năng nổ ấy có thể thăm biết bao nhiêu đài hoa
trưởng giả. Bà biết khả năng phát tán của con ong thợ ấy và dựa trên
tính toán xác suất, bà có cơ sở để tin rằng chỉ hai hôm sau, một khách
thường xuyên nào đó của nhà Verdurin sẽ biết là ngài thống đốc vùng
Paris đã để lại danh thiếp ở nhà bà, hoặc chính ông Verdurin sẽ nghe kể
rằng ông Le Holt de Presagny, chủ tịch cuộc đua ngựa đã đưa vợ chồng
bà - bà và ông Swann - đến dự dạ hội của đức vua Théodose; bà đồ
rằng vợ chồng Verdurin chỉ biết có hai sự kiện đáng hãnh diện ấy đối
với bà, bởi lẽ những biểu hiện cụ thể đặc biệt của danh vọng mà ta hình
dung nó ra như vậy và hằng theo đuổi, thường không nhiều, do sự
nghèo nàn về trí tuệ của ta không thể cùng một lúc tưởng tượng ra tất
cả những dạng mà tuy nhiên ta vẫn hy vọng, về đại thể, khi đến với ta,
nó sẽ đồng thời khoác mọi dạng thái ấy.
Vả chăng, Madame Swann chỉ thành công trong cái người ta gọi là
“giới quan chức”. Những phu nhân thanh lịch không đến chỗ bà.
Không phải sự có mặt của những tai to mặt lớn phái Cộng hòa khiến họ
lảng tránh. Hồi tôi còn bé tí, tất cả những gì thuộc xã hội bảo thủ đều là
