- Vừa rồi quốc sư có nói phương lược ứng xử với nhà Nguyên. Rồi
quốc sư lại dạy: “Phải giữ lấy cái thế nhân chủ. Mất thế nhân chủ là mất
nước”. Đúng như vậy. Thế thì cái chức Đạt-lỗ-hoa-xích kia mà Hốt-tất-liệt
đã nói rõ: “Đeo hổ phù đi khắp nước”. Tức y có quyền giám sát, thậm chí
kiểm soát mọi công việc của nước ta. Vì vậy nếu ta chấp nhận cho người
Nguyên đặt chức Đạt-lỗ-hoa-xích cũng tức là ta chấp nhận một nửa sự cai
trị của họ. Lý đương nhiên ta mất thế nhân chủ về tay họ. Nhưng nếu ta
không chấp nhận, liệu họ có để ta yên không?
Lê Tần buông ra một câu hỏi mà chính ông đang rất băn khoăn. Nói
xong, ông vái nhà vua rồi ngồi xuống.
Vua Thái tông với vẻ ngập ngừng nói:
- Đây là điều khó xử nhất của chúng ta. Lại nữa cũng là điều then chốt
nhất trong chiếu thư của Hốt-tất-liệt. Nhà Nguyên cho rằng ta có quy thuận
họ hay không cũng ở điều này. Mà ta có giữ được cái thế nhân chủ hay
không cũng ở điều này. Tức là việc chấp nhận hay không chấp nhận chức
Đạt-lỗ-hoa-xích do nhà Nguyên đưa sang.
Ngẫm nghĩ một lát, vua Thái tông lại nói:
- Trước vì sứ Mông Cổ mạn xược ta đã sai trói, có đứa đã chết. Sau
chiến tranh họ lại cho hai sứ sang dụ, vẫn như bọn trước, rất là trịch thượng,
vô lễ, ta cũng sai trói lại đuổi về nước. Nhưng đấy là chuyện của những
năm trước. Nay thì không thể xử như vậy được, phải “lấy nhu chế cương”
như quốc sư vừa chỉ ra. Vậy chư vị thử nghĩ xem có chước nào khả dĩ để
đem ra làm đối sách với người Nguyên.
Trạng nguyên Nguyễn Hiền xin nói:
- Tâu thượng hoàng, tâu quan gia, bạch đại lão thiền sư cùng chư vị
bề trên và đồng liêu. Việc Hốt-tất-liệt đòi đặt chức Đạt-lỗ-hoa-xích ở Đại
Việt là ông ta muốn ra oai thôi, chứ Đại Việt ta mênh mông thế này mà chỉ
có một tên Mông Cổ với vài đứa tùy tùng, thử hỏi chúng đi được đến đâu và
làm được gì ở nước ta. Ấy là chưa nói chúng còn gặp một trở ngại lớn là
ngôn ngữ bất đồng.
