măng tây. Anh ta bắt đầu gọt trơ trụi, thì vừa lúc tôi đến.
Tôi hối hả quẳng xuống bể tất cả măng đã gọt và tôi bầy
cho anh ta phải làm như thế nào. Nhờ thế không xảy ra việc
gì.
Mỗi ngày, 9 giờ tối, công việc mới xong. Anh Ba mệt lử.
Nhưng trong khi chúng tôi ngủ hoặc đánh bài, anh Ba đọc
hay viết đến 11 giờ hoặc nửa đêm. Về thứ bậc anh Ba là
người dưới chúng tôi, chúng tôi là những người có chức vị,
còn anh Ba thì là người phụ bếp. Nhưng vì anh Ba hiểu biết
- anh giúp những người bạn mù chữ của tôi viết thư về cho
gia đình họ, và anh không bao giờ nói tục - vì vậy anh Ba
được tất cả chúng tôi yêu mến.
Một lần, dọc đường, anh Ba suýt chết đuối. Bể nổi sóng.
Làn sóng to như những quả núi chồm lên đổ xuống. Hầu
hết mọi người say sóng. Như mọi ngày, anh Ba đi lên đi
xuống từ bếp xuống hầm. Không thể vác những rổ rau lên
vai vì tàu tròng trành, anh phải buộc rổ rau vào dây sắt để
kéo đi, chuyến thứ hai một ngọn sóng lớn thình lình phủ lên
sàn tàu và cuốn xuống bể mọi vật trên sàn tàu. Cả những
rổ rau và anh Ba nữa. Anh bị đẩy vào giữa cột buồm và dây
xích, nhờ vậy mà thoát chết.
Cái gì đối với anh Ba cũng mới, anh phải học tất cả. Ví dụ
mới đầu anh không ăn được bánh mì và bơ. Ăn xúp thì anh
dùng nỉa.
Vài ngày sau tàu rời bến, có hai hành khách - hai người lính
trẻ tuổi giải ngũ trở về Pháp. Tôi không hiểu tại sao hai anh
này đã trở nên bạn thân của anh Ba. Họ giúp anh nhặt rau
và buổi tối họ cho anh mượn những quyển sách nhỏ, dạy
cho anh đọc và viết. Và anh Ba lại dạy họ học quốc ngữ và
