thỉnh thoảng dấm dúi cho họ một cốc cà phê. Anh nói với
tôi với một vẻ ngạc nhiên: ”Anh Mai, cũng có những người
Pháp tốt, anh ạ”.
Hồi ấy, Bùi Quang Chiêu, kỹ sư canh nông vào làng Tây, đi
tàu hạng nhất cùng với gia đình. Ông ta đưa con sang Pháp
học. Trông thấy Ba, ông ta gọi anh lại và thân mật bảo:
- “Tại sao con lại làm cái nghề khó nhọc này? Bỏ nghề này
đi. Con nên chọn một nghề khác, danh giá hơn...”. Anh Ba
lễ phép cảm ơn ông Chiêu, nhưng không nói đồng ý hay
không.
Đến Mạc-xây, chúng tôi lĩnh lương; mỗi nhân viên Việt Nam
được từ 100 đến 200 quan, thêm vào đấy tiền thưởng của
hành khách. Anh Ba là phụ bếp chỉ được 10 quan.
Anh ta được ít lương, nhưng anh học được nhiều chuyện
mới lạ. Coi tôi là bạn thân thiết nhất, anh ta nói với tôi tất
cả những điều anh trông thấy và suy nghĩ.
- “Ơ! Ở Pháp cũng có người nghèo như bên ta!”
Trông thấy những gái điếm làm tiền trên tàu, Ba nói với tôi:
- Tại sao người Pháp không “khai hóa” đồng bào của họ
trước khi đi “khai hóa” chúng ta, sao thế anh Mai?
Tàu điện đối với anh Ba là một chuyện kỳ lạ. Lần đầu tiên
anh ta trông thấy những “cái nhà biết chạy” ấy. Cái gì cũng
làm anh ta chú ý, vì cái gì đối với anh ta cũng mới cả. Luôn
luôn anh ta nói:
- “Lần đầu tiên, tôi mới thấy cái này…”
