Truyện ngắn đầu tiên của ông Nguyễn được đăng trên báo
“Nhân đạo” làm hai kỳ. Ông Nguyễn tả đời sống thợ thuyền
ở Ba-lê mà cũng là đời sống của ông lúc đó. Tòa báo đã trả
bài này 100 quan. Thật là một số tiền lớn lúc bấy giờ. Đó là
một thành công lớn về hai mặt: văn chương và tài chính.
Thành công đầu tiên này đã khuyến khích ông Nguyễn viết
những truyện ngắn khác. Ngoài việc tả lại đời sống thợ
thuyền Pa-ri, ông thường viết về các thuộc địa và đặc biệt
là Việt Nam, vì không có một chút nào ông quên Tổ quốc
mình đang bị giày xéo và đồng bào mình đang bị áp bức.
Ông Nguyễn chỉ viết một quyển sách duy nhất là quyển:
“Bản án kết tội chế độ thực dân Pháp”; quyển này gồm
những tài liệu chống thực dân Pháp, trích trong những sách
của người Pháp viết để ở quốc gia thư viện.
Đầy hăng hái, ông Nguyễn viết cả một vở kịch “Rồng tre”.
Đại ý vở kịch như thế này: có những cây tre thân hình quằn
quẹo. Những người chơi đồ cổ lấy về đẽo gọt thành con
rồng. Nó là một đồ chơi. Là con rồng nhưng thật ra chỉ là
một khúc tre. Là một khúc tre, nhưng lại hãnh diện có tên
và hình dáng con rồng. Tuy vậy chỉ là một quái vật vô
dụng.
Ông Nguyễn viết vở kịch này vào dịp vua Khải Định sang
Pháp để dự triển lãm thuộc địa. Vở kịch bị chính phủ Pháp
cấm, nhưng câu lạc bộ ngoại ô Ba-lê đã đem diễn, được các
nhà phê bình văn nghệ khen hay.
Trong thời gian ở Pa-ri, ông Nguyễn sống rất cực khổ. Để
kiếm tiền, ông Nguyễn làm nghề rửa ảnh và phóng đại ảnh.
Chính cụ Phan Chu Trinh đã dạy cho ông Nguyễn nghề này.
Ông làm cả nghề sơn vẽ đồ cổ. Ở Ba-lê, có nhiều nhà làm
