đường hầm chăng? Nhưng chẳng bao lâu tất cả gà kể cả mấy con không
bị tiêm máu người bệnh, thảy đều có dấu hiệu mang bệnh. Thế là hy vọng
tiêu tan. Sau đó tất cả gà lành bệnh một cách kỳ diệu, lúc y học tây
phương chưa ra tay – Eijkman đặt nghi vấn…
Trước kia gà ăn gạo lứt, loại rẻ tiền mà dân địa phương thường ăn.
Rồi bỗng nhiên gạo này hết, gà được ăn gạo trắng – loại gạo chà xát mà
bệnh nhân tây phương trong các bệnh viện ăn, cùng với đường trắng tinh
chế, bánh mì trắng, bơ, mứt sệt và các món ngọt do mấy nhà truyền giáo
và bọn đầu sọ thực dân đưa về từ mấy thuộc địa khác. Việc cho gà ăn
món sang trọng (gạo trắng tinh) này chẳng bao lâu bị tố giác, nên gà phải
trở lại ăn gạo lứt rẻ tiền.
Nhờ đó, Eijkman rút được bài học quý giá: "dân Java không nói bí
quyết cho quân đội chiếm đóng biết: nếu ai ăn gạo trắng và đường thì
phải bị Beri Beri. Nếu muốn lành bệnh phải ăn gạo lứt. Điều này không xa
lạ với người phương Đông. Họ xác nhận là mọi sự vật đều tuân theo luật
công bằng tuyệt đối của thiên nhiên. Luật thiên nhiên chủ trương rằng
mọi người phải ăn thực phẩm trọn vẹn, như ăn toàn thân cá, ăn tỏi tây
(leek) với rể của nó, carot với dầu củ, thực vật mọc hoang dưới biển hay
được trồng tỉa trên đất liền. Nhiều vị Hoàng Đế Nhật Bản khuyên dân
chúng nên ăn gạo lứt".
Bác sĩ trẻ ấy bèn để ý đến mấy nhà tù tân tiến, sạch sẽ, đang nhốt
mấy người địa phương chống đối quân đội chiếm đóng. Tù nhân được
cho ăn gạo trắng tinh giống như gạo dành cho bệnh viện. Kết quả: 3900 tù
nhân thì có 270 người bị phù thũng. Ở ngoài nhà tù dân địa phương sống
trong nhà tranh thiếu điều kiện vệ sinh, theo đầu óc sát trùng của bọn
thực dân Đức, thực phẩm chủ yếu của họ là gạo lứt, giã bằng cối gỗ.
Trong số dân 1000 người, Eijkman không thấy ai bị phù thũng.
Với thái độ rụt rè ông báo cáo (1893) "chứng viêm thần kinh bất
thường như Beri Beri đã được trắc nghiệm nơi gà… không ai thèm để ý.
Ông bèn quay về Âu Châu, đến năm 1901 bác sĩ C. Grinjs, một đồng77
nghiệp đến thay ông, và cho phổ biến tài liệu về việc thí nghiệm bệnh phù
thũng nơi vài giống chim và nơi con người.
