1. TẠP THUYẾT TỨ
雜說四
世有伯樂然後有千里馬。千里馬常有而伯樂不常有。
故雖有名馬，秖辱於奴隸人之手，駢死於槽櫪之間，
不以千里稱也。馬之千里者，一食或盡粟一石。食馬
者，不知其能千里而食也；是馬也，雖有千里之能，
食不飽，力不足，才美不外見，且欲與常馬等不可
得，安求其能千里也。策之不以其道，食之不能盡其
材，鳴之而不能通其意，執策而臨之曰：“天下無
馬！”嗚呼！其真無馬邪？其真不知馬也！
TẠP THUYẾT TỨ
Thế hữu Bá Lạc nhiên hậu hữu thiên lí mã. Thiên lí mã thường hữu nhi
Bá Lạc bất thường hữu. Cố tuy hữu danh mã, chi nhục ư nô lệ nhân chi thủ,
biền tử ư tào lịch chi gian, bất dĩ thiên lí xưng dã. Mã chi thiên lí giả, nhất
thực hoặc tận túc nhất thạch. Tự mã giả bất tri kì năng thiên lí nhi tự dã; thị
mã dã, tuy hữu thiên lí chi năng, thực bất bão, lực bất túc, tài mĩ bất ngoại
hiện, thả dục dữ thường mã đẳng bất khả đắc, an cầu kì năng thiên lí dã.
Sách chi bất dĩ kì đạo, tự chi bất năng tận kì tài, minh chi nhi bất năng
thông kì ý, chấp sách nhi lâm chi viết: “Thiên hạ vô mã”! Ô hô! Kì chân vô
mã tà ? Kì chân bất tri mã dã!
DỊCH NGHĨA
TẠP THUYẾT (bài thứ tư)
rồi sau mới có ngựa thiên lí. Ngựa thiên lí thường có mà
Bá Lạc không thường có. Cho nên tuy có ngựa hay mà chỉ chịu nhục trong
tay kẻ nô lệ rồi chết ở trong chuồng, bên máng, không được khen là ngựa
thiên lí. Ngựa vào hạng thiên lí, mỗi lần ăn có thể hết một thạch
lúa.
Người nuôi ngựa không biết là ngựa thiên lí mà nuôi, thành thử ngựa tuy có
