đáng mơ ước, thậm chí có thể đạt được nhưng trong đời mình chúng ta chỉ
có thể đạt được vài thứ mà thôi hoặc chúng ta có thể hi vọng đạt được
nhưng rất không hoàn hảo. Chỉ có sự vỡ mộng của một chuyên gia kĩ thuật
trong lĩnh vực của mình mới buộc anh ta đứng lên chống lại trật tự hiện
hữu. Tất cả chúng ta đều khó chấp nhận các công việc chưa hoàn thiện, đặc
biệt khi đấy là những việc được mọi người coi là vừa đáng có vừa nằm
trong tầm tay, vấn đề là không thể làm tất cả cùng một lúc, muốn hoàn
thành một công việc thì phải hi sinh những công việc khác - chỉ có thể nhìn
thấy điều này nếu ta chú ý đến các nhân tố nằm ngoài tầm mắt của giới
chuyên môn hẹp; nó đòi hỏi ta phải nỗ lực tư duy trên một bình diện rộng
lớn vì ta phải xem xét kỹ lưỡng các mục tiêu mà phần lớn chúng ta đang
hướng công sức vào và cân đối chúng với những mục tiêu khác vốn ít được
chú ý vì nằm ngoài sự quan tâm trực tiếp của chúng ta.
Mỗi một mục tiêu, nếu xem xét một cách riêng rẽ, có thể đạt được trên
đường kế hoạch hóa, sẽ sinh ra hàng loạt những người nhiệt tình, những
người tin rằng họ sẽ thuyết phục được giới lãnh đạo tương lai giá trị của
mục tiêu này. Chắc chắn là một số người trong bọn họ sẽ thành công bởi vì
xã hội kế hoạch hóa sẽ phải tiến đến một số mục tiêu nào đó, vốn ít được xã
hội hiện tại quan tâm. Sẽ là ngốc nghếch khi phủ nhận việc trong các nước
có nền kinh tế kế hoạch hóa, toàn bộ hoặc một phần, mà chúng ta biết, dân
chúng được cung cấp một số thứ hàng hóa hoặc dịch vụ tốt nhờ kế hoạch
hóa. Người ta thường đưa những con đường ô tô cao tốc ở Đức và Ý ra làm
dẫn chứng, mặc dù những con đường như thế hoàn toàn chẳng phải là sản
phẩm đặc trưng của kế hoạch hóa vì chúng có thể được thực hiện cả trong
những xã hội tự do nữa. Nhưng lấy những thành tựu kĩ thuật trong những
lĩnh vực riêng biệt làm dẫn chứng chứng minh tính ưu việt của nền kinh tế
kế hoạch hóa cũng là việc làm ngốc nghếch tương tự. Đúng ra, khi thấy
một vài thành tựu kĩ thuật nổi bật trên nền bức tranh phát triển khiêm tốn
chung thì ta phải nói: đấy chính là bằng chứng chứng tỏ rằng các nguồn lực
đã bị sử dụng sai. Những ai đã từng đi trên các con đường cao tốc của Đức,
đều thấy rằng mật độ xe cộ ở đó còn ít hơn mật độ xe cộ trên những con
