theo cách có thể dự đoán được. Vì thế có thể có những văn bản pháp quy vi
phạm nguyên tắc pháp trị. Ai phủ nhận điều này thì ắt phải công nhận rằng
khả năng có được pháp trị ở Đức, Ý hay Nga hiện nay hoàn toàn phụ thuộc
vào việc liệu các nhà độc tài có chiếm được quyền lực tuyệt đối một cách
hợp hiến hay không
”.
* * *
Tại một số nước các nguyên tắc cơ bản của pháp trị được ghi trong
Tuyên ngôn Nhân quyền (Bill of Rights) hay Hiến pháp. Trong một số
nước khác các nguyên tắc này có hiệu lực đơn giản là vì đấy là truyền
thống. Thành văn hay theo truyền thống không phải là điều quan trọng.
Quan trọng là các nguyên tắc này, dù được thể hiện dưới hình thức nào,
phải xác định các giới hạn cho quyền lập pháp, nghĩa là hàm ý công nhận
các quyền không thể bị tước đoạt của cá nhân, công nhận những quyền
không thể xâm phạm của con người.
Những lời phát biểu bảo vệ quyền con người đầy nhiệt huyết của H. G.
Wells, một trong những ủng hộ viên hàng đầu của kế hoạch hóa tập trung,
làm chúng ta xúc động nhưng đồng thời cũng chứng tỏ một cách rõ ràng
rằng niềm tin vào những lí tưởng xung khắc nhau đã làm cho các nhà trí
thức của chúng ta rối trí đến mức nào. Quyền cá nhân mà ông Wells kêu
gọi bảo vệ nhất định sẽ xung đột với kế hoạch hóa mà ông nhiệt tình ủng
hộ. Ở một mức độ nào đó có lẽ ông đã nhận thức được vấn nạn này cho nên
các điều khoản trong “Tuyên ngôn Nhân quyền” của ông mới đầy những
lời rào trước đón sau làm mất hết ý nghĩa của chúng đi như thế. Thí dụ, khi
tuyên bố quyền của mỗi người “được mua và bán mà không bị bất cứ hạn
chế nào tất cả những gì mà pháp luật không cấm mua bán” thì ông ta lập
tức làm cho tuyên bố tuyệt vời này thành vô dụng bằng cách nói thêm rằng
nó chỉ liên quan đến việc mua và bán “với số lượng và theo những điều
kiện phù hợp với phúc lợi chung”. Nếu biết rằng tất cả các hạn chế từng
được áp dụng cho việc mua bán đều được người ta lấy lí do vì “phúc lợi
chung” thì rõ ràng là điều khoản này không ngăn chặn được bất kì hành
