Cái gọi là tự do kinh tế mà những người ủng hộ kế hoạch hóa hứa hẹn,
chỉ có nghĩa là chúng ta không còn phải tự giải quyết các vấn đề kinh tế của
mình nữa và những lựa chọn khó khăn đi kèm với nó đã được những người
khác làm hộ cho chúng ta. Và vì trong thời đại ngày nay chúng ta gần như
phụ thuộc hoàn toàn vào những phương tiện do người khác sản xuất ra cho
nên kế hoạch hóa kinh tế sẽ kéo theo sự quản lí gần như toàn bộ đời sống
của chúng ta. Khó có lĩnh vực nào, từ những nhu cầu sơ đẳng cho đến quan
hệ của chúng ta với bạn bè, người thân, từ việc làm cho đến cách nghỉ ngơi
của chúng ta thoát khỏi được “sự kiểm soát có chủ ý” của những người lập
kế hoạch
* * *
Quyền lực của cơ quan lập kế hoạch đối với đời sống riêng tư của chúng
ta cũng sẽ không giảm ngay cả khi cơ quan này không kiểm soát trực tiếp
việc tiêu dùng của chúng ta. Có thể là trong xã hội kế hoạch hóa sẽ có một
số quy định về tiêu chuẩn lương thực, thực phẩm và công nghệ phẩm,
nhưng về nguyên tắc việc kiểm soát không phải do các biện pháp đó quyết
định và có thể người ta sẽ cho các công dân được quyền sử dụng thu nhập
theo ý mình. Nhà nước kiểm soát lĩnh vực sản xuất, đấy chính là nguồn gốc
quyền lực của nó đối với người tiêu dùng.
Quyền tự do lựa chọn trong xã hội cạnh tranh dựa trên cơ sở là nếu một
người nào đó không chịu đáp ứng nhu cầu của chúng ta thì chúng ta có thể
quay sang người khác. Nhưng đứng trước một nhà sản xuất độc quyền thì
chúng ta chỉ còn hi vọng vào lòng tốt của ông ta mà thôi. Và như thế, nhà
chức trách quản lí toàn bộ nền kinh tế sẽ trở thành một người độc quyền lớn
nhất mà ta có thể tưởng tượng được. Mặc dù chúng ta có lẽ sẽ không phải
lo lắng về việc cơ quan lập kế hoạch sẽ sử dụng quyền lực của mình như
một nhà tư bản độc quyền, nghĩa là lợi nhuận tối đa không phải là nhiệm vụ
chính của nó, song nó vẫn có toàn quyền quyết định chúng ta sẽ được nhận
cái gì và với những điều kiện như thế nào. Cơ quan này không chỉ quyết
định loại hàng hóa và dịch vụ được cung cấp mà còn cả số lượng của chúng
