Sẽ là sai lầm khi nghĩ rằng quyền lực giao cho nhà nước cũng chỉ là
quyền lực được chuyển từ tay người này sang tay người khác mà thôi. Đấy
là một loại quyền lực hoàn toàn mới, trong xã hội cạnh tranh chưa người
nào có được quyền lực như thế. Chừng nào tài sản nằm trong tay nhiều
người khác nhau, hoạt động độc lập với nhau, không một người nào có toàn
quyền quyết định phân phối thu nhập và vị trí của những người khác, vì
không người nào bị trói buộc vào bất kì chủ sở hữu nào, và điều duy nhất
mà một chủ sở hữu có thể làm, nhằm buộc người ta gắn bó với tài sản của
mình, là đưa ra những điều kiện có lợi hơn so với những chủ sở hữu khác.
Thế hệ của chúng ta đã quên rằng chế độ tư hữu là sự bảo đảm quan
trọng nhất của tự do không chỉ của người có của mà cả người không có của
nữa. Đấy là vì tư liệu sản xuất nằm trong tay nhiều người hoạt động độc lập
với nhau, không người nào có toàn quyền đối với chúng ta, cho nên chúng
ta, với tư cách là cá nhân, mới có thể tự quyết định và hành động theo ý
mình. Nhưng nếu tất cả các phương tiện sản xuất đều được tập trung vào
tay một người, dù đấy có gọi là “toàn xã hội” hay nhà độc tài thì người đó
sẽ có quyền lực tuyệt đối đối với chúng ta.
Một thành viên của sắc dân hay cộng đồng tôn giáo thiểu số khi phải đối
mặt với hai hoàn cảnh: (i) anh ta không có tài sản, trong khi những người
thuộc cộng đồng đó có tài sản và có thể thuê anh ta và (ii) khi sở hữu tư
nhân trong cộng đồng đã bị bãi bỏ và anh ta được coi là chủ nhân ông của
một phần tài sản công cộng, thì không nghi ngờ gì rằng anh ta sẽ tự do hơn
trong trường hợp đầu. Hay quyền lực của một nhà triệu phú hàng xóm của
tôi, thậm chí ông chủ của tôi, đối với tôi là nhỏ hơn rất nhiều so với quyền
lực của một viên chức hạng bét, nhưng lại là người nắm trong tay quyền lực
cưỡng chế đầy sức mạnh của nhà nước và là người có quyền quyết định tôi
phải sống và làm việc như thế nào? Thế giới mà người có tiền thì có quyền
lại không tốt hơn là thế giới mà chỉ người có quyền mới có tiền hay sao?
Đọc tự sự của Max Eastman, một cựu đảng viên cộng sản, tìm thấy chân
lí này, khiến ta cảm thấy ngậm ngùi nhưng đồng thời cũng tạo trong lòng ta
niềm hi vọng:
