“Đối với tôi, rõ ràng là - mặc dù phải mất nhiều thời gian tôi mới đi đến
kết luận như thế - tư hữu là một trong những tác nhân quan trọng nhất, bảo
đảm cho người ta sự bình đẳng và các quyền tự do tương đối, điều mà
Marx nghĩ rằng có thể mở rộng đến vô cùng sau khi đã xóa bỏ định chế
này. Điều đáng ngạc nhiên là chính Marx là người đầu tiên hiểu được
chuyện đó. Chính ông, khi nhìn lại quá khứ, đã nói cho chúng ta biết rằng
sự phát triển của chủ nghĩa tư bản tư nhân cùng với thị trường tự do đã tạo
ra tiền đề cho sự phát triển tất cả các quyền tự do dân chủ của chúng ta.
Nhưng nhìn về phía trước, ông lại không bao giờ tự hỏi rằng nếu đúng là
như thế thì sau khi bãi bỏ thị trường tự do các quyền tự do này có mất đi
hay không
”.
* * *
Thỉnh thoảng cũng có người phản đối rằng chẳng có lí do gì để phải
quyết định thu nhập của từng người trong quá trình lập kế hoạch cả. Quả
thật, những khó khăn về chính trị và kinh tế xuất hiện khi tiến hành phân
phối thu nhập quốc dân giữa những người khác nhau lớn đến nỗi ngay cả
những người ủng hộ kế hoạch hóa nhiệt thành nhất cũng phải đắn đo trước
khi giao cho bất kì cơ quan nào nhiệm vụ như thế. Bất cứ người nào hiểu rõ
chuyện này sẽ chỉ giới hạn kế hoạch hóa trong lĩnh vực sản xuất, tức là giới
hạn trong việc “tổ chức sản xuất một cách hữu lí” và dành lĩnh vực phân
phối, càng nhiều càng tốt, cho các lực lượng vô nhân xưng điều phối. Mặc
dù những người ủng hộ kế hoạch hoá đều hiểu rằng đã quản lí sản xuất thì
nhất định, ở mức độ nào đó, sẽ phải can thiệp vào khâu phân phối, và mặc
dù không một người ủng hộ kế hoạch hóa nào đồng ý để mặc cho thị
trường quyết định việc phân phối, nhưng tất cả họ đều có vẻ đồng ý với
phương cách để cho việc phân phối tuân thủ các nguyên tắc chung về bình
đẳng và công bằng, qua đó ngăn chặn các trường hợp phân phối quá chênh
lệch và thiết lập tỉ lệ phân chia giữa các giai cấp chính yếu trong xã hội mà
không can thiệp vào địa vị của những người cụ thể trong nội bộ các giai cấp
hay các nhóm xã hội nhỏ hơn.
