Đa số người dân không thể tin được là chúng ta lại không nắm được các
nguyên tắc đạo đức để giải quyết những vấn đề đó, nếu không nói là tuyệt
đối tốt thì ít nhất cũng hơn là để hệ thống cạnh tranh tự giải quyết. Chả lẽ
chúng ta không có khái niệm về “giá cả hợp lí” hay là “lương thưởng xứng
đáng” ư? Chả lẽ chúng ta không thể dựa vào cảm giác về sự công bằng vốn
có của con người hay sao? Cho dù lúc này chúng ta không thể thỏa thuận
được thế nào là công bằng trong một trường hợp cụ thể nào đó thì chả lẽ
khi người dân đã thấy rằng tư tưởng của họ đang biến thành hiện thực thì
các tiêu chuẩn về lẽ công bằng lại không nhanh chóng hình thành từ các
quan niệm đạo đức chung nhất hay sao?
Đáng tiếc là có rất ít cơ sở cho những hi vọng như thế. Các tiêu chuẩn
mà chúng ta có hiện nay được sinh ra trong lòng hệ thống cạnh tranh và
nhất định sẽ biến mất nhanh chóng ngay khi hệ thống đó biến mất. Cái mà
chúng ta gọi là mức giá hợp lí hay mức lương tương xứng chỉ đơn giản là
mức giá hay mức lương mà chúng ta, dựa vào kinh nghiệm, có quyền hi
vọng hay là mức giá và mức lương khi không có hiện tượng độc quyền.
Ngoại lệ duy nhất trong trường hợp này là đòi hỏi để cho công nhân được
nhận toàn bộ “sản phẩm do họ làm ra”, một đòi hỏi hình thành trong thời kì
đầu của phong trào xã hội chủ nghĩa. Nhưng hiện nay cũng chẳng có mấy
người theo tư tưởng xã hội chủ nghĩa còn tin rằng trong xã hội xã hội chủ
nghĩa công nhân trong từng lĩnh vực sẽ chia nhau toàn bộ thu nhập trong
lĩnh vực đó; vì như thế nghĩa là công nhân trong các ngành cần nhiều vốn
sẽ có thu nhập cao hơn các ngành cần ít vốn hơn, mà theo quan điểm xã hội
chủ nghĩa thì đây lại là bất công. Hiện nay mọi người đều thống nhất rằng
yêu cầu này là sai lầm. Nhưng nếu công nhân không có quyền hưởng toàn
bộ sản phẩm do “mình” tạo ra, và toàn bộ lợi nhuận do tư bản sinh ra phải
được chia cho tất cả mọi người lao động, thì vấn đề chia chác như thế nào
lại trở thành cực kì rắc rối.
Về nguyên tắc có thể xác định được “mức giá hợp lí” cho một món hàng
cụ thể nào đó hay “mức lương tương xứng” cho một dịch vụ nào đó nếu
lượng cầu về món hàng hay dịch vụ đó được ấn định từ trước. Nếu lượng
