“Bây giờ, cũng như lúc đó, việc khuếch trương chủ nghĩa tập thể bao giờ
cũng đi kèm với những lời thề bồi trung thành với các giá trị của chủ nghĩa
cá nhân. Nhưng kinh nghiệm với các chính phủ cồng kềnh đã củng cố thêm
xu hướng trái ngược này. Đã diễn ra những cuộc phản đối rộng khắp chống
lại “giới quyền uy”; sự tuân phục không thể tưởng tượng được trong việc
chống lại sự tuân phục; những đòi hỏi vang lên khắp nơi về quyền tự do
“làm những việc riêng”, quyền được có lối sống riêng, có nền dân chủ mà
mọi người đều có thể tham gia. Nếu chỉ nghe chủ đề này, người ta có thể tin
rằng ngọn triều của chủ nghĩa tập thể đang rút lui còn chủ nghĩa cá nhân thì
đang dâng lên, Hayek đã chứng minh một cách đầy thuyết phục rằng các
giá trị này chỉ có thể tồn tại trong xã hội dựa trên các nguyên tắc của chủ
nghĩa cá nhân. Chúng chỉ có thể thành tựu trong chế độ tự do, nơi hoạt
động của chính phủ được hạn chế trước hết cho việc tạo lập khuôn khổ,
trong đó các cá nhân được tự do theo đuổi các mục tiêu của mình
. Muốn
có nền dân chủ mà mọi người đều có thể tham gia thì cách duy nhất là phải
tuân theo cơ chế thị trường tự do.
“Đáng tiếc là quan hệ giữa mục đích và phương tiện vẫn thường bị nhiều
người hiểu sai. Nhiều người tuyên bố trung thành với các mục tiêu cá nhân
chủ nghĩa nhưng lại ủng hộ các phương tiện của chủ nghĩa tập thể mà
không nhận ra sự mâu thuẫn ở đây. Người ta thích tin rằng các tệ nạn xã hội
là do những người xấu gây ra còn nếu những người tốt (giống như chúng
ta, dĩ nhiên rồi) nắm được quyền lực thì mọi việc sẽ tốt. Quan điểm này chỉ
đòi hỏi cảm tính và thói tự mãn, những thứ vừa dễ kiếm vừa dễ thỏa mãn.
Để hiểu tại sao những người “tốt” khi có quyền lực lại làm những điều ác
trong khi những người bình thường, không có quyền lực, nhưng có khả
năng hợp tác một cách tự nguyện với những người xung quanh lại làm
được nhiều việc thiện, đòi hỏi phải phân tích và tư duy, đặt cảm tính xuống
dưới lí trí. Chắc chắn đấy sẽ là lời đáp cho câu hỏi huyền bí: vì sao chủ
nghĩa tập thể, đi cùng với nó là nạn độc tài và sự nghèo đói, lại được nhiều
người coi là ưu việt hơn so với chủ nghĩa cá nhân, đi cùng nó là tự do và
sung túc vốn đã được minh chứng rõ ràng. Luận cứ ủng hộ chủ nghĩa tập
