phát ngôn viên của giai cấp tư sản Đức những năm 50, 60 và 70 của thế kỉ
XIX đã đưa các khái niệm đó vào nước ta. Nhưng các khái niệm đó đã trở
thành cổ lỗ và bị đập tan, cũng như chủ nghĩa phóng khoáng cổ lỗ của Anh
đã bị cuộc chiến tranh này đập tan vậy. Điều cần phải làm hiện nay là thoát
khỏi những tư tưởng chính trị do quá khứ để lại này và tìm mọi cách ủng hộ
cho sự phát triển của các quan niệm mới về Nhà nước và Xã hội. Trong
lĩnh vực này, chủ nghĩa xã hội còn phải chiến đấu một cách tự giác và kiên
quyết nhằm chống lại chủ nghĩa cá nhân. Cũng liên quan đến vấn đề này,
điều làm người ta kinh ngạc là giai cấp công nhân trong nước Đức được gọi
là “phản động” lại giành được vị thế vững chắc trong đời sống của quốc gia
hơn là tại Anh và Pháp”.
Kết luận của Lensch nói chung là chính xác và rất đáng được xem xét
một cách cẩn thận: “Nhờ vào quyền phổ thông đầu phiếu mà những người
dân chủ-xã hội đã chiếm được tất cả các vị trí mà họ có thể chiếm trong
Reichstag (quốc hội), trong các hội đồng hàng tỉnh, trong các tòa trọng tài
thương mại, trong các quỹ trợ giúp người ốm đau v.v…, họ đã thâm nhập
rất sâu vào bộ máy của nhà nước. Với cái giá mà họ phải trả là, đến lượt nó,
nhà nước lại có ảnh hưởng rất lớn đối với giai cấp công nhân. Kết quả hoạt
động không ngừng nghỉ của những người xã hội chủ nghĩa trong suốt năm
mươi năm qua là nhà nước đã không còn là nhà nước như hồi năm 1867,
năm áp dụng quyền phổ thông đầu phiếu nữa và đến lượt mình Đảng Dân
chủ-Xã hội cũng không còn là dân chủ-xã hội thời đó nữa. Nhà nước đã
trải qua quá trình xã hội hoá, còn Dân chủ-Xã hội thì trải qua quá trình
quốc hữu hoá".
* * *
Đến lượt mình, Plenge và Lensch lại trở thành những người dẫn đường
cho những kẻ đóng vai trò trực tiếp cho sự hình thành chủ nghĩa quốc xã,
đặc biệt là Oswald Spengler và Arthur Moeller van den Bruck, đấy là chỉ
kể hai người nổi tiếng nhất
. Người ta có thể có quan điểm khác nhau về
việc Oswald Spengler có thực sự là một người xã hội chủ nghĩa hay không,
