* * *
Xin được dẫn ra hai tác phẩm của một học giả lỗi lạc đã gây được sự chú
ý trong mấy năm gần đây. Trong nền học thuật Anh hiện đại khó có tác
phẩm nào mà ảnh hưởng của tư tưởng Đức, là điều chúng ta đang quan
tâm, lại rõ ràng như hai công trình của giáo sư E. H. Carr: Twenty Years’s
Crisis (Cuộc khủng hoảng kéo dài hai mươi năm) và Conditions of Peace
(Điều kiện của hòa bình).
Trong tác phẩm thứ nhất, giáo sư Carr đã thẳng thắn thú nhận là người kế
tục “trường phái lịch sử’ của những người theo trường phái hiện thực khởi
nguồn từ nước Đức và sự phát triển của nó có thể truy nguyên đến cả
những tên tuổi vĩ đại như Hegel và Marx”. Ông ta giải thích rằng người
theo trường phái hiện thực là “người coi đạo đức là chức năng của chính
trị” và là người “không thể chấp nhận về mặt logic bất cứ tiêu chuẩn giá trị
nào ngoài tiêu chuẩn của sự thật”. Theo đúng tinh thần Đức thì “chủ nghĩa
hiện thực” trái ngược hẳn với chủ nghĩa “không tưởng” có từ thế kỉ XVIII
“thực chất là tư tưởng cá nhân chủ nghĩa coi lương tâm con người là quan
tòa cao nhất”. Nhưng đạo đức cũ với “các nguyên lí chung chung trừu
tượng” phải bị loại bỏ vì “người theo chủ nghĩa kinh nghiệm xử lí từng
trường hợp cụ thể trên cơ sở giá trị riêng của nó”. Nói cách khác, mọi thứ
đều vô nghĩa, chỉ có tính thiết thực là có giá trị mà thôi, tác giả còn khẳng
định rằng ngay cả “quy tắc pacta sunt servanda
nguyên tắc đạo đức” nữa. Không có các nguyên lí chung chung trừu tượng
thì giá trị chỉ còn tuỳ thuộc vào ý kiến tùy tiện của một người nào đó và các
hiệp ước quốc tế nếu không bị ràng buộc về đạo đức thì sẽ chẳng có ý
nghĩa gì, nhưng giáo sư Carr không quan tâm đến những vấn đề như thế.
Theo giáo sư Carr, mặc dù ông không nói trắng ra như thế, nước Anh đã
chọn lầm liên minh trong cuộc chiến tranh vừa qua [Thế chiến I - ND]. Bất
kì ai đọc lại các tuyên bố về mục tiêu chiến tranh của Anh cách đây hai
mươi lăm năm và so sánh chúng với các quan điểm hiện nay của giáo sư
Carr cũng thấy ngay rằng quan điểm của ông giống hệt các quan điểm của
