tác phẩm rất đáng suy nghĩ và ghi nhớ khi xem xét một vài cuộc du ngoạn
của các nhà khoa học Anh vào địa hạt chính trị. Đấy là đoạn Benda nói về
“Sự mê tín, tôi nhắc lại, có từ thế kỉ XIX, cho rằng khoa học có thẩm quyền
về mọi lĩnh vực, kể cả lĩnh vực đạo đức. Còn phải tìm hiểu xem liệu những
người tuyên truyền cho học thuyết này có thực sự tin như thế hay họ chỉ
muốn khoác cho niềm đam mê của họ cái vỏ khoa học mà họ biết chắc là
chẳng có gì ngoài niềm đam mê. Cần phải ghi nhận là cái giáo điều cho
rằng lịch sử tuân theo các quy luật khoa học thường hay được những người
ủng hộ các chính quyền độc đoán rao giảng, Tự nhiên là như thế bởi vì
quan điểm đó cho phép loại bỏ hai thực thể mà họ căm thù nhất, tức là loại
bỏ được tự do của con người và hành động mang tính lịch sử của cá nhân”.
Chúng ta đã có dịp nhắc tới một sản phẩm của Anh thuộc loại này, một
tác phẩm, trong đó tất cả các khí chất đặc trưng của người trí thức toàn tộ,
tất cả lòng hận thù đối những gì có ý nghĩa đối với nền văn minh phương
Tây kể từ thời Phục hưng được hòa quyện với nhau bằng các phương pháp
của Toà Dị giáo, trên nền tảng của chủ nghĩa Marx. Chúng tôi không muốn
xem xét ở đây trường hợp cực đoan như thế và sẽ lọc ra một tác phẩm có
tính đại diện hơn và cũng được nhiều người biết đến hơn. Cuốn sách mỏng
của C. H. Waddington với tựa đề đặc trưng The Scientific Attitude (Thái độ
khoa học), là một thí dụ tốt cho loại sách mà tuần báo Nature, một tuần báo
có ảnh hưởng ở Anh, tài trợ. Cuốn sách này liên kết yêu cầu cho các nhà
khoa học tham gia nhiều hơn vào lĩnh vực chính trị với những lời kêu gọi
cháy bỏng cho việc “kế hoạch hóa” toàn diện. Mặc dù không trắng trợn
khinh miệt tự do như ông Crowther, tiến sĩ Waddington cũng chẳng làm
người ta ít lo ngại hơn. Nhưng ông khác với những người cầm bút viết về
cùng đề tài là ông nhận thức rõ và nhấn mạnh rằng những xu hướng mà ông
mô tả và ủng hộ nhất định sẽ dẫn đến hệ thống toàn trị. Song điều đó, theo
ông, còn tốt hơn là cái mà ông gọi là “nền văn minh chuồng khỉ tàn bạo
hiện nay”.
Lời tuyên bố của tiến sĩ Waddington rằng nhà khoa học đủ sức lãnh đạo
nhà nước toàn trị chủ yếu dựa trên luận thuyết của ông về việc “khoa học
