như tất cả các truyền thống và thiết chế, trong đó tinh thần đạo đức dân chủ
được thể hiện một cách đặc trưng nhất và đến lượt nó, lại hun đúc nên tinh
thần dân tộc và toàn bộ bầu không khí đạo đức của nước Anh và nước Mĩ
lại đang bị chủ nghĩa tập thể và các xu hướng tập quyền gắn liền với nó phá
hủy.
Người ngoại quốc đôi khi lại dễ nhận ra những hoàn cảnh góp phần hun
đúc nên sở trường đặc biệt trong bầu không khí đạo đức của một dân tộc
nào đó. Và nếu tôi, dù pháp luật có nói gì đi nữa, phải mãi mãi là một
người ngoại quốc, có thể được phép phát biểu quan điểm của mình thì xin
nói rằng việc chứng kiến cảnh người Anh coi thường những đóng góp có
giá trị nhất của họ cho nhân loại là một trong những cảnh tượng đáng buồn
nhất trong thời đại chúng ta. Người Anh khó mà biết được mức độ khác
biệt của họ với phần lớn các dân tộc khác là ở chỗ tất cả họ, bất kể theo
đảng phái nào, dù ít dù nhiều đều trung thành với những tư tưởng vẫn được
gọi là chủ nghĩa tự do. Hai mươi năm trước, người Anh, nếu so với dân
chúng phần lớn các nước khác, đều là những người theo trường phái tự do
chủ nghĩa dù họ có khác chủ nghĩa tự do đảng phái đến mức nào. Ngay cả
hiện nay, một người Anh, dù theo phái bảo thủ hay xã hội chủ nghĩa, đi ra
nước ngoài thì anh ta sẽ thấy, chẳng khác gì một người theo phái tự do,
rằng anh ta chẳng có gì chung với những nhóm người, bao gồm cả các đảng
viên quốc xã và những người có tư tưởng toàn trị khác, đang đọc và đang đi
theo các tư tưởng của Carlyle hay Disraeli, của ông bà Webb hay của G. H.
Wells; nhưng nếu anh ta lạc vào một ốc đảo trí tuệ, nơi truyền thống do
Macaulay và Galdston, J. S. Mill và John Morley để lại vẫn còn sống động
thì anh ta sẽ tìm thấy những tâm hồn đồng điệu, những người “nói cùng
một thứ tiếng với anh ta” dù lí tưởng của anh ta và lí tưởng mà những
người kia đang bảo vệ có khác nhau đến mức nào.
Không ở đâu mà việc đánh mất niềm tin vào những giá trị đặc thù của
nền văn minh Anh lại thể hiện rõ hơn và cũng không ở đâu nó lại làm tê liệt
những cố gắng trong việc theo đuổi các mục đích vĩ đại trước mắt của
chúng hơn là sự thiếu hiệu quả một cách ngu ngốc của hầu hết các cơ quan
