* * *
Khi tái thiết nền văn minh, chúng ta nên tránh những việc quá to tát.
Không phải vô tình mà nói chung đời sống của các dân tộc nhỏ bé thì
thường tốt đẹp hơn và tử tế hơn, còn các dân tộc lớn thì chỉ hạnh phúc khi
họ tránh được tai họa chết người của sự tập trung hóa. Chúng ta chỉ có thể
bảo tồn và phát huy được dân chủ nếu tất cả quyền lực và quyết định đều
nằm trong tay các tổ chức không quá lớn, sao cho một người bình thường
có thể theo dõi và hiểu được. Dân chủ sẽ không thể nào hoạt động hữu hiệu
nếu các địa phương không có quyền tự chủ rộng rãi, đấy sẽ là trường học
chính trị cả cho dân chúng, cả cho các lãnh tụ tương lai. Chỉ khi trách
nhiệm có thể được học và thực tập trong những công việc mà đa số người
dân đã quen; chỉ khi nhận thức về nhu cầu của người láng giềng cụ thể chứ
không phải những hiểu biết mang tính lí thuyết về nhu cầu của con người
nói chung đóng vai trò hướng dẫn cho hành động thì khi đó một người bình
thường mới có thể tham gia vào các công việc xã hội vì đấy là các vấn đề
liên quan đến cái thế giới mà anh ta biết. Khi lĩnh vực hoạt động chính trị
trở thành quá rộng, chỉ có bộ máy quan liêu mới có đủ kiến thức cần thiết
thì động lực sáng tạo của cá nhân sẽ phải yếu đi. Tôi tin rằng kinh nghiệm
của các nước nhỏ như Hà Lan và Thụy Sĩ có nhiều điều mà ngay các nước
lớn hơn và may mắn như nước Anh cũng có thể học tập. Tất cả chúng ta
đều được lợi nếu chúng ta có thể tạo ra một thế giới mà các nước nhỏ cũng
cảm thấy an toàn.
Nhưng các nước nhỏ sẽ chỉ giữ được nền độc lập cả trong lĩnh vực đối
ngoại cũng như đối nội trong khuôn khổ của một hệ thống luật pháp bảo
đảm rằng, thứ nhất, một số quy tắc nhất định nào đó sẽ được tuân thủ và
thứ hai, cơ quan có quyền buộc người ta phải tuân thủ các quy tắc nói trên
không dùng quyền lực của mình cho các mục đích khác. Để có thể buộc
người ta tuân thủ luật pháp thì cơ quan siêu quốc gia nói trên phải rất mạnh,
nhưng đồng thời nó phải được thiết kế sao cho có thể ngăn chặn cả các nhà
đương cục quốc tế cũng như quốc gia để họ không trở thành các cơ quan
chuyên chế. Chúng ta sẽ không bao giờ có thể ngăn chặn được việc lạm
