có thể phủ phục vâng lời, không cần nhìn thấy, không cần tìm hiểu. Không
thể nói khác đi về một thứ sức mạnh như thế: đó chính là sức mạnh của một
đấng bậc có thể tạo những điều kỳ diệu mà không cho ai thấy mặt. Một
đấng bậc như vậy rất cần đến sự biện luận của Hayek về sự mờ đục trong
tri thức luận của con người. Sự ngu dốt
ở đây đã được thăng lên đỉnh
cao nhất của quyền lực tinh thần: nó thực hiện được một cách không có ý
thức sức mạnh vạn năng của một Ông Trời giấu mặt! “Thiên hà ngôn
tai…”! Trời có nói gì đâu!
Jean-Pierre Dupuy tìm hiểu cơ sở lý luận của chủ nghĩa tự do đã gọi thứ
tri thức vạn năng giấu mặt trên đây trong hệ thống của Hayek là một “Tri
thức Tuyệt đối”,
một trong những yếu tố “ngoại tại” mà những người
theo chủ nghĩa tự do thường đem vào để bù đắp cho hệ thống nội tại của
mình: phải có một cái tuyệt đối nào đó mang ý nghĩa trần gian thay cho cái
tuyệt đối siêu việt (như cái monade của Leibniz). Điều này cho biết hệ
thống của tất cả những nhà lý luận của chủ nghĩa tự do đều không thể tự
đứng vững được trên nền tảng nội tại của nó: dựa vào tính vị kỷ, cá nhân
chủ nghĩa, tham lam, ham mê vật chất, đố kỵ, tranh giành mù quáng… coi
là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, nếu để cho tự do phát huy hết
năng lực, thì tất yếu chúng sẽ đưa xã hội trở lại trạng thái tự nhiên thật
khủng khiếp mà Hobbes đã hình dung ra: đó là “cuộc chiến tranh của mọi
người chống mọi người”. Cũng chính vì thế mà lý luận tự do, dù mỗi xu
hướng có khác nhau, đều tìm cách tìm ra một yếu tố bền vững bao hàm một
giá trị nào đó để vừa hạn chế những hỗn loạn lại vừa duy trì được thành quả
chung do cuộc cạnh tranh gây ra.
Nhưng những giá trị mà chủ nghĩa tự do thường viện tới, do dựa vào
những yếu tố vẫn mang ý hướng nội tại, không thoát khỏi tiền đề coi những
tác nhân biệt lập là những bản vị, đã tỏ ra không mấy hiệu nghiệm: thiện
cảm, điều hoà lợi ích, lòng tốt tự nhiên… dù có lặp lại bao nhiêu lần vẫn
không đem lại được một hệ thống giá trị làm nền cho một xã hội văn hoá và
chính trị phát triển trong ổn định, nhân đạo. Nó chỉ tạo ra một cái mà người
ta gợi là “xã hội dân sự” có nội dung cạnh tranh thuần kinh tế mang tính
