chất tư bản chủ nghĩa tự do. Sự hiện diện của các định chế nhà nước trong
điều kiện đó được giao cho vai trò hạn chế cuộc tranh giành hỗn loạn giữa
những cá nhân, nhưng trên thực tế, trong nhiều thời kỳ, nhiều trường hợp
đã bị những kẻ có ưu thế chiếm lĩnh và biến thành công cụ, làm cho cường
độ bất bình đẳng cá nhân phát triển thành bất bình đẳng xã hội, hình thành
các đường lối chính trị tước đoạt, thống trị, mở rộng thành xâm lược diễn ra
trên quy mô toàn cầu, dưới nhiều hình thức khác nhau trong lịch sử.
Đưa ra một thứ “Tri thức Tuyệt đối” đạt được bằng ngu dốt để làm mới
học thuyết tự do nhằm chống đỡ cho cái trật tự thị trường tự phát trước
những bất toàn của chủ nghĩa tư bản không ngớt bị công kích gay gắt và bị
đe doạ thay thế, lập luận của Hayek không thể đem lại nhiều thuyết phục,
do tính chất lén lút và không sòng phẳng trong biện luận của ông như
chúng ta đã thấy. Lập luận ấy không bao giờ có thể dập tắt được những
mưu toan thay đổi hệ thống giá trị của chủ nghĩa tư bản tự do, những
phương án canh tân, dù nhiều lần tỏ ra không tưởng và thất bại, nhưng vẫn
không giảm bớt sự kiên trì trong tìm kiếm.
5
Nhưng hệ thống của Hayek chưa phải đã chấm dứt tại đó. Ngoài yếu tố
ngoại tại được gọi là “Tri thức Tuyệt đối” nói trên, Hayek còn sử dụng một
yếu tố ngoại tại khác, lần này được biện luận một cách công khai, minh
bạch, không cần giấu mặt: đó là việc vận dụng lý luận tiến hoá sinh vật của
Darwin để giải thích sự vận hành của trật tự tự phát, mục đích làm cho lý
luận của ông mang một màu sắc khách quan, không cần viện đến những lối
giải thích cũ của các trường phái duy lợi, khế ước, hoà hợp lợi ích… Nhưng
cũng chính từ nỗ lực này mà hệ thống của Hayek đã bộc lộ tất cả tính chất
ngộ biện và mâu thuẫn trầm trọng của nó.
Lý luận của Darwin mô tả sự tiến hoá của các giống loài; bất cứ giống
loài nào, kể cả con người, đều nằm trong vòng sàng lọc tự nhiên: giống nào
thích nghi với tự nhiên thì mới tồn tại, giống nào không làm được điều đó
thì bị diệt vong. Dựa vào quan niệm sàng lọc tự nhiên đó, Hayek đã mang
