cái tinh thần tự động của cơ chế thị trường đã được mở rộng và trùm lấp tất
cả mọi lĩnh vực của đời sống, một xã hội tiến tới chỗ tự định nghĩa như một
xã hội kinh tế, một xã hội trong đó cái kinh tế đã trở thành chủ thể, chủ đạo.
Một nhà nước như vậy thực tế cũng đã mang ý nghĩa của một “nhà nước
tiêu vong”; đối với một viễn cảnh nhân loại mà cái chính trị được định
nghĩa như những dự phóng có ý thức khác nhau vận hành trong một thứ xã
hội do con người làm chủ, một hình thái nhà nước mang ý nghĩa chính trị
cùng với mọi hoạt động chính trị khác đã không còn lý do để tồn tại nữa.
Theo viễn quan của Marx,
người ta có thể cho rằng sự tiêu vong của một
nhà nước như vậy không phải là sự nhường ngôi cho một cộng đồng phổ
quát ra đời mà chính là sự hoàn tất của cái quá trình vô minh hoá toàn bộ
thế giới mà sự chiến thắng của quá trình này đã trở nên đồng nghĩa với sự
chiến thắng phổ biến của một thứ trật tự ở đó từ nay trở đi ý thức cộng
đồng, ý thức xã hội trong đời sống cũng đã trở thành thừa thãi.
6
Có thể nói Hayek đã hoàn tất giấc mơ của những nhà tự do của thế kỷ 18
muốn được sống trong một xã hội trần tục, dân sự, thoát khỏi mọi sự khống
chế của những bàn tay hữu hình của các giáo hoàng, những ông vua, những
lãnh chúa - kể cả những thực thể chính trị định hướng trực tiếp đời sống tự
nhiên do những nhà theo chủ nghĩa khế ước tạo ra - bằng cách tìm ra từ nội
tại xã hội con người một động cơ tự sinh, tự vận hành, ở đó những lợi ích
về kinh tế được xem như giữ vai trò quyết định, chủ đạo, trùm lấp. Theo
cách nói của Pierre Rosanvallon, ở đây, cái kinh tế đã được quan niệm như
phương cách thực hiện cái chính trị để một xã hội kinh tế ra đời thay cho
xã hội chính trị thoát khỏi những can thiệp mang tính chất chủ quan của
những thực thể xâm phạm vào sự tồn tại độc lập của những cá nhân, hoàn
thành phương châm mộng tưởng của những người theo chủ nghĩa tự do:
“đem sự quản lý những đồ vật thay cho sự quản lý những con người”
Để thực hiện mục tiêu ấy, Hayek đã tiến hành một cuộc đảo lộn triệt để
về phương pháp tư duy: một mặt tẩy trừ khỏi chủ nghĩa tự do cổ điển, rồi
