Cuốn Đường về nô lệ xuất hiện trong bầu không khí trí tuệ như thế, cho
nên nó nhất định phải gây ra hoặc là sự căm tức tột độ hoặc là sự thích thú
lớn lao cho các thành viên của những nhóm bị chia rẽ sâu sắc ở Hoa Kì.
Hậu quả là, mặc dù có thành công bề ngoài, cuốn sách đã không gây được
ảnh hưởng như tôi muốn hay như đã gây ra ở các nơi khác. Đúng là các kết
luận của nó ngày nay đã được chấp nhận một cách rộng rãi. Nếu mười hai
năm trước nhiều người còn coi giả thuyết cho rằng chủ nghĩa phát xít và
chủ nghĩa cộng sản chỉ đơn thuần là các biến thể của chủ nghĩa toàn trị do
chế độ kiểm soát tất cả các hoạt động kinh tế tạo ra, là tội báng bổ thánh
thần thì ngày nay đã trở thành câu nói cửa miệng của mọi người. Thậm chí
hiện nay đa số đã nhận ra rằng chủ nghĩa xã hội dân chủ là một hướng đi rất
không ổn định và không chắc chắn, đầy những mâu thuẫn nội tại và ở đâu
nó cũng tạo ra những kết quả rất khó chịu với ngay cả nhiều người ủng hộ
nó.
Những bài học rút ra từ các sự kiện và việc thảo luận một cách rộng rãi
các vấn đề
chắc chắn có đóng góp nhiều hơn cuốn sách này trong việc
tạo ra thái độ tỉnh táo nói trên. Khi được xuất bản, luận điểm tổng quát của
tôi cũng không phải là mới ghin. Những lời cảnh báo tương tự được đưa ra
sớm hơn phần nhiều đã bị lãng quên, những mối nguy hiểm gắn liền với
các chính sách mà tôi phê phán đã được nhiều người đưa ra từ trước rồi.
Giá trị của cuốn sách không phải là ở chỗ nhắc lại luận điểm này mà là ở
việc khảo sát một cách kiên trì và chi tiết các nguyên nhân vì sao kế hoạch
hóa kinh tế lại dẫn đến những kết quả không như ý và các quá trình dẫn đến
kết quả như thế.
Vì lí do đó, tôi hi vọng rằng bây giờ ở Mĩ sẽ có điều kiện thuận lợi hơn
cho việc xem xét một cách nghiêm túc lí lẽ thật sự của cuốn sách hơn là khi
nó mới xuất hiện lần đầu. Tôi tin rằng những điều quan trọng trong cuốn
sách vẫn còn có giá trị, mặc dù tôi công nhận rằng ở phương Tây chủ nghĩa
xã hội “nóng”, tức là phong trào ủng hộ việc tổ chức một cách có chủ ý đời
sống kinh tế do nhà nước làm chủ tất cả các phương tiện sản xuất, đã gần
như chết hẳn rồi. Thế kỉ của chủ nghĩa xã hội theo nghĩa này có lẽ đã cáo
