áp dụng các hình thức cưỡng bức mà nó không muốn bằng đoạn văn trong
Ecimomic Survey for 1947 (Báo cáo kinh tế năm 1947 do Thủ tướng trình
bày trước quốc hội vào tháng 2 năm đó) và kết luận của nó:
Có sự khác biệt căn bản giữa kế hoạch hóa toàn trị và kế hoạch hóa
dân chủ. Kế hoạch hóa toàn trị đặt tất cả mọi nguyện vọng và sở thích
cá nhân xuống dưới yêu cầu của nhà nước. Để đạt mục đích đó, nó
phải sử dụng những biện pháp cưỡng bách khác nhau, làm cho cá nhân
không còn quyền tự do lựa chọn nữa. Những biện pháp như thế có thể
là cần thiết ngay cả đối với một nước dân chủ trong những trường hợp
khẩn trương của một cuộc chiến tranh lớn. Vì thế người dân Anh đã để
cho chính phủ thời chiến quyền điều động trực tiếp nhân lực. Nhưng
trong thời bình, người dân một nước dân chủ sẽ không nhượng quyền
tự do lựa chọn của mình cho chính phủ. Vì vậy chính phủ dân chủ
phải tiến hành kế hoạch hóa nền kinh tế sao cho vẫn bảo đảm được
quyền tự do lựa chọn tối đa cho cá nhân các công dân của mình. Điều
thú vị trong lời tuyên xưng những dự định đáng ca ngợi này là sáu
tháng sau chính chính phủ này cảm thấy rằng trong thời bình họ buộc
phải đưa việc cưỡng bức lao động vào sách luật. Nó hầu như không
làm giảm giá trị của lời tuyên xưng vì mọi người đều biết rằng nhà
chức trách có quyền cưỡng bức nhưng chẳng mấy ai chờ đợi sự cưỡng
bức thực sự. Nhưng thật khó nhận ra làm sao chính phủ có thể cứ bám
lấy ảo tưởng khi chính trong tài liệu đó nó đã tuyên bố rằng bây giờ
chính là lúc “chính phủ chỉ ra cách sử dụng tốt nhất các nguồn lực vì
quyền lợi của quốc gia” và “đề ra nhiệm vụ kinh tế cho quốc gia; nó
phải chỉ ra cái gì là quan trọng nhất và mục tiêu của chính sách là gì”.
Dĩ nhiên là sáu năm cầm quyền của chính phủ xã hội chủ nghĩa ở Anh
chưa tạo ra tình hình tương tự như nhà nước toàn trị. Nhưng cho rằng điều
đó đã bác bỏ luận đề của Đường về nô lệ là không hiểu những điểm quan
trọng nhất của nó: thay đổi quan trọng nhất mà sự kiểm soát của chính phủ
tạo ra là sự thay đổi về tâm lí, thay đổi trong tính cách của người dân. Đây
chắc chắn là một công việc chậm chạp, một quá trình kéo dài không phải
