trong hoàn cảnh kinh tế giống hoặc khó khăn hơn, chưa bao giờ tiếp cận
với kế hoạch hóa toàn trị như chính phủ Công đảng đã làm.
Vì không có điều kiện khảo sát ảnh hưởng của những chính sách này một
cách chi tiết, tôi xin trích đẫn những đánh giá tóm tắt của các nhà quan sát
khác, những người ít bị nghi là có định kiến hơn là tôi. Trên thực tế, những
lời chỉ trích dữ dội nhất lại xuất phát từ chính những người mà trước đó
không lâu đã từng là đảng viên Công đảng. Ông Ivor Thomas, trong cuốn
sách hiển nhiên là để giải thích vì sao ông ta lại bỏ Đảng, đã rút ra kết luận
rằng “từ quan điểm những quyền tự do căn bản của con người thì chủ nghĩa
cộng sản, chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa xã hội quốc gia
khác nhau là mấy. Đấy đều là những thí dụ về nhà nước theo chế độ tập thể
hay toàn trị mà thôi… về bản chất, không chỉ chủ nghĩa xã hội đã hoàn tất
chính là chủ nghĩa cộng sản, mà nó cũng chẳng khác chủ nghĩa phát xít là
bao
Tiến triển nghiêm trọng nhất là sự gia tăng mức độ cưỡng bức hành
chính độc đoán và sự phá hủy ngày càng gia tăng nguyên tắc Pháp trị, tức
là nền tảng của nền tự do Anh, như đã được thảo luận trong chương 6. Quá
trình này dĩ nhiên đã bắt đầu từ lâu trước khi chính phủ Công đảng lên cầm
quyền trong thời gian gần đây và đã bị chiến tranh làm cho mạnh thêm.
Nhưng các cố gắng kế hoạch hóa nền kinh tế dưới thời chính phủ Công
đảng đã dẫn đến tình hình là liệu có thể nói nguyên tắc Pháp trị vẫn còn giữ
thế thượng phong ở Anh nữa hay không. “Chế độ chuyên quyền mới” mà
Ngài Chánh án Tối cao đã cảnh báo hai mươi lăm năm trước, như tờ The
Economist nhận xét gần đây, không chỉ là nguy cơ mà đã là sự kiện chắc
chắn rồi
. Đấy là chế độ chuyên chế được một bộ máy quan liêu tận tâm
và trung thực sử dụng để thực hiện cái mà họ chân thành tin là có lợi cho
đất nước. Nhưng đây lại là một chính phủ độc đoán, quốc hội không thể
kiểm soát nó một cách hữu hiệu, bộ máy của nó có thể hoàn thành mọi mục
đích, trừ những mục đích nhân từ mà lẽ ra nó phải thực hiện. Một luật gia
danh tiếng người Anh, sau khi tiến hành phân tích một cách cẩn thận các xu
hướng đó mới đây đã đi đến kết luận: “Ở nước Anh hiện nay, chúng ta đang
