đứng ngay bên bờ vực của chế độ độc tài. Sự chuyển hóa là dễ dàng, nhanh
chóng và có thể thực hiện một cách hoàn toàn hợp pháp. Rất nhiều bước
theo hướng này đã được tiến hành, và vì chính phủ hiện nay đã nắm được
quyền lực tuyệt đối và không có sự kiểm soát thực sự nào theo các điều
khoản của hiến pháp thành văn hay một Hạ viện hữu hiệu, những bước còn
lại so ra là không đáng kể
Xin giới thiệu một báo cáo phân tích chi tiết chính sách kinh tế của chính
phủ Công đảng Anh và những hậu quả của nó với nhan đề Ordeal by
Planning (Sự thách thức của kế hoạch hóa) của giáo sư John Jewkes
(London: Macmillan & Co., 1948). Đây là thảo luận hay nhất, mà tôi biết,
về thí dụ cụ thể của nhưng hiện tượng được bàn đến dưới dạng tổng quát
của cuốn sách này. Nó là bổ sung tốt nhất cho cuốn sách mà tôi có thể đưa
ra thêm ở đây và cũng là bài học quan trọng không chỉ đối với nước Anh.
Có vẻ như ngay cả khi một chính phủ Công đảng mới lên cầm quyền ở
Anh thì nó cũng sẽ không tiếp tục những cuộc thử nghiệm quốc hữu hóa và
kế hoạch hóa trên quy mô lớn nữa. Nhưng ở Anh, cũng như ở bất kì nơi
nào khác trên thế giới, việc đánh bại cuộc tấn công quyết liệt của chủ nghĩa
xã hội chỉ mới tạo cho những người lo lắng giữ gìn tự do một chút giải lao
nhằm xem xét lại những tham vọng của chúng ta và loại bỏ nốt những di
sản của chủ nghĩa xã hội có thể gây nguy hiểm cho xã hội tự do. Không có
một quan điểm xét lại như thế về các mục tiêu xã hội của chúng ta thì
chúng ta sẽ tiếp tục bị cuốn trôi theo cái hướng mà chủ nghĩa xã hội triệt để
chỉ đơn thuần đưa chúng ta đi nhanh hơn một chút mà thôi.
F. A. Hayek
Chú thích:
Thí dụ điển hình nhất về sự phê bình cuốn sách từ phía cánh tả ở Anh
là nghiên cứu nhã nhặn và thẳng thắn của bà Barbara Wootton, Freedom
under Planning (London: Georege Allen & Unwin, 1946). Ở Mĩ người ta
thường trích dẫn tác phẩm này như một lời phản bác hữu hiệu những lí lẽ
