Chính các nguyên tắc căn bản của chủ nghĩa tự do đã ngăn cản nó biến
thành một hệ thống giáo điều; ở đây không có các quy tắc cứng nhắc được
xác định một lần và vĩnh viễn. Nguyên tắc cơ bản nhất là trong khi tổ chức
các lĩnh vực hoạt động khác nhau, chúng ta phải dựa vào các lực lượng tự
phát của xã hội càng nhiều càng tốt và sử dụng sự ép buộc càng ít càng tốt.
Nguyên tắc này có thể được áp dụng cho vô số hoàn cảnh khác nhau. Cụ
thể, việc thiết lập một cách có chủ ý một hệ thống xã hội để cơ chế cạnh
tranh có thể hoạt động một cách hữu hiệu nhất và việc chấp nhận một cách
thụ động các thiết chế xã hội như chúng vốn thế, là hai nguyên tắc hoàn
toàn khác nhau. Có lẽ tác hại lớn nhất đối với chủ nghĩa tự do chính là sự
kiên quyết của một số người ủng hộ nó, những kẻ bảo vệ đến cùng một vài
nguyên tắc có tính kinh nghiệm, mà trước hết là nguyên tắc laissez-faire.
Theo một nghĩa nào đó thì đấy là việc cần thiết và không thể nào tránh
được. Khi có rất nhiều lực lượng cạnh tranh với nhau, mỗi doanh nhân đều
sẵn sàng chứng tỏ hiệu quả của một số biện pháp nào đó, trong khi mặt tiêu
cực của chúng lại không phải lúc nào cũng thể hiện rõ hoặc thường thể hiện
một cách gián tiếp - trong những trường hợp như vậy người ta thường đòi
hỏi phải có các quy tắc cứng nhắc được xác định một lần và vĩnh viễn. Vì
không còn ai nghi ngờ nguyên tắc tự do kinh doanh nữa, nên sức cám dỗ
muốn coi nguyên tắc này là tuyệt đối đúng, không có ngoại lệ nào, đơn giản
là không thể cưỡng lại được.
Đa số những người truyền bá đều trình bày học thuyết tự do với thái độ
như thế. Khiếm khuyết của cách tiếp cận vấn đề như vậy là rất rõ: chỉ cần
bác bỏ một luận điểm cụ thể nào đó là cả tòa lâu đài sẽ sụp đổ ngay lập tức.
Trong khi đó lập trường của chủ nghĩa tự do lại bị suy yếu vì quá trình hoàn
thiện khuôn khổ định chế của xã hội tự do tiến triển rất chậm. Quá trình này
phụ thuộc trực tiếp vào sự hiểu biết của chúng ta về các lực lượng xã hội và
những điều kiện thuận lợi nhất để các lực lượng đó có thể thể hiện được
một cách đầy đủ tiềm năng của mình. Các lực lượng này cần được ủng hộ,
giúp đỡ, nhưng trước hết là phải hiểu rõ bản chất của chúng. Người theo
chủ nghĩa tự do đối với xã hội cũng như người làm vườn đối với cây cối,
