bé, rồi đến đứa kia, thế là chúng dịu đi rồi ngủ ngay trên tay bà ta. Không ai
dám rời xe đi kiếm thức ăn hay đồ uống bởi vì tầu có thể chạy bất cứ lúc
nào. Tầu lăn bánh đúng vào lúc nửa đêm. Lập tức không khí trở thành mát
rồi lạnh, rất lạnh. Người ta đóng sập các cửa sổ xuống. Không khí không
còn lưu chuyển được trở thành nặng nề, ngột ngạt. Chúng tôi mở cửa sổ ra
một lát nhưng những người ở phía sau vì có con trẻ, phản đối dữ dội, nên
lại phải đóng lại.
Cuộc hành trình kéo dài trong năm ngày, gần như một cuộc sống riêng biệt,
khác hẳn với những gì chúng tôi đã sống qua và những gì sắp tới. Trong toa
chúng tôi có cả thảy tám mươi bảy người, chưa kể số người tản cư phụ trội.
Mỗi người chỉ có đủ chỗ đặt đít ngồi, không hơn không kém và chúng tôi
đã phải sống năm ngày liền trong cái khoảng không gian đó. Mỗi khi tầu
ghé vào một nhà ga, đôi khi chúng tôi có dịp ra khỏi tầu để mua nước rửa
ráy và nuốt vội vã một bữa cơm. Nhưng trên lối đi cũng như trên các bực
thang lên xuống đều đầy những thúng mủng, bao, bọc và người tản cư
khiến cho mỗi lần lên xuống là y như đánh vật mới lách ra được một lối đi.
Hơn nữa, chẳng bao giờ chúng tôi biết được tầu sẽ đổ lại trong bao lâu. Một
lần, cả một đám hành khách bị bỏ lại trên sân ga. Tầu đã bất thần chuyển
bánh chẳng báo trước và đám người đó chạy dọc theo đường sắt, vừa la ơi
ới vừa vẫy gọi. Bởi vì họ quá đông nên tầu phải đổ lại cách đó hai cây số để
đợi. Rất nhiều khi họ đậu lại hàng giờ liên tiếp hay hàng nửa ngày ở giữa
đồng khiến chúng tôi không còn cách gì kiếm đâu ra thức ăn uống. Thế là
chúng tôi đành gậm bánh lạt rắc mè. Ban ngày trời rất nóng, ban đêm trời
lại rất lạnh; thế là khi trời vừa tối, chúng tôi chất thêm thật nhiều áo quần
lên người. Không có chỗ để trải mền, đến ngay cả việc cuốn mền chung
quanh người cũng không thể được, vì các ghế đều quả thật không thể chứa
chúng tôi nếu lại cuốn thêm mền chung quanh...
Kể từ ngày thứ hai của cuộc hành trình, sân tầu đầy ứ rác đến tận mắt cá
chân: vỏ cam, giấy, vỏ lạc, bã mía... Không có ai quét cả. Rồi, dần dần,
không khí trở thành hôi thối thêm vào với mùi hơi người đông đúc và bẩn
