Trong các khu đồng bằng và ven núi có nhiều bộ lạc người Thượng sinh
sống: đàn ông có dáng cao lớn, da ngăm đen, mặc những áo rộng mầu đỏ,
vàng hay tím có lót da thú, đàn bà thì trang sức bằng nhiều vòng đeo tay
nặng, những khoen tai và các chuỗi bằng bạc nạm ngọc hay san hô. Chúng
tôi thấy họ trong các thị trấn khi họ đến đây đổi các giá rổ, đồ sành và các
loại da thú. Họ đi giữa đám người Trung-Hoa với dáng đi nhẹ nhàng, hai
con mắt nhỏ nhanh và e dè như cặp mắt một con báo.
Không có những thành phố quan trọng trong vùng Quế-Châu, nhưng khắp
nơi chỗ nào chúng tôi cũng nghe thấy những giọng quen thuộc: "Coi kìa!
Đó là giọng Hồ-Bắc! Đây là Nam-Kinh! Ninh-Ba! Hán-Khẩu!"
Nơi đây, khu Trung-Hoa tự do tụ tập hàng triệu người không muốn sống
trong tù hãm dưới gót giầy quân Nhật.
Tại một vài vùng ở Quế-Châu, Vân-Nam và Tứ-Xuyên vẫn còn những nhà
hút thuốc phiện, bất hợp pháp nhưng rất được ưa chuộng, giống như những
quán rượu lậu bên Mỹ thời cấm rượu...
Chúng tôi đã chạy trong đêm tối được một lúc lâu, không có đèn. Một cơn
mưa nhẹ và lạnh bắt đầu rơi xuống. Con đường vốn chỉ là một giải xám mù
mờ, nay trở thành vô hình trong cái cảnh tối tăm mờ mịt này. Thế là chắc
chắn chúng tôi không thể đến thành phố đã dự định và đến chín giờ tối,
chúng tôi ngừng lại tại thôn xóm đầu tiên hiện ra. Đó là một ngôi làng kỳ dị
với khoảng vài chục căn lều vách đất xiêu vẹo, nằm chìm trong bóng đêm
trên sườn đồi trọc lốc.
Chúng tôi tràn vào trong cái quán độc nhất xin trú qua đêm. Một mùi vị ấm
êm xông thốc vô mũi như mùi vỏ cảm cháy, một mùi vị khó quên sau khi
đã ngửi qua một lần, tràn ngập không khí. Chính tôi cũng chưa biết là mùi
gì, phải một lát sau, khi tôi làm một vòng quan sát chung quanh, tôi mới
đoán ra: đó là mùi khói thuốc phiện. Những tấm nệm cỏ xếp dài theo
tường, ở giữa là những ngọn đèn mù mờ, hình thù kỳ lạ và đám đàn ông
