mang phân phát cho đám tù nhân đói khát, một ngày chỉ được hai bữa cháo
lỏng đang làm việc ở dưới đồi. Viên tại tại chẳng nói gì. Bà không phản đối
gì cả, chỉ nhìn với ánh mắt cũng giống ông ta vô tả và đi nấu nồi cơm khác
cho lũ trẻ.
Viên-Sinh-Sâm là một người nhỏ bé, cặp giò rắn chắc, đầu lớn và trán gồ.
Nhưng khi nhìn thẳng vào khuôn mặt đầy nhân ái và nghị lực đó, người ta
quên ngay những nét kỳ dị kia. Ông ta có một cặp mắt rất lạ: mơ màng
nhưng rất sắc bén, giọng nói nhỏ êm với những cử chỉ chừng mực và hơi
mỏi mệt. Tôi chưa bao giờ thấy ông ta nổi giận. Ngay cả lời khiển trách
cũng chứa vẻ nhẹ nhàng và độ lượng. Một đứa nhỏ đánh vỡ cái bình thủy
hai lít, đồ vật bất khả thay thế vì giá cả các đồ vật chế biến đã tăng gấp hai
mươi lần giá trị thực sự và vượt quá khả năng túi tiền của các gia đình
nghèo. Viên-Sinh-Sâm không la mắng gì con. Hai bố con nhìn nhau, đứa
nhỏ nước mắt lưng tròng và ông Viên nói:
- Con, vì sự vô ý của con, mười hai người sẽ không có nước uống ở trong
hầm.
Mấy năm trước đây, Viên đã cùng vợ và chín đứa con lúc đó đi về miền
Tây-Bắc để theo tân chế độ cộng sản. Chỉ sau khi bốn đứa con lần lượt qua
đời vì thiếu thốn, ông mới chịu trở về miền Nam. Bây giờ ông là một tiểu
công chức của chính phủ. Ông tin tưởng tuyệt đối vào tam dân chủ nghĩa,
giữ nguyên các lý tưởng xã hội và mang ra triệt để thực hành. Tôi đã thấy
một hôm ông bị hất xuống đường khi xe kéo ông lật úp trong một khúc
quẹo gấp; ông đứng dậy, không chú ý gì tới cái vết bầm tím của mình mà
đỡ người cu-li xe; giúp hắn dựng xe lại và buộc hắn phải ngồi nghỉ chốc
lát; trong khi bất cứ ai khác cũng đã chửi mắng tên phu xe thậm tệ. Họ Viên
không bao giờ tỏ thái độ khinh bỉ đối với giới lao động chân tay, như đám
thượng lưu trí thức hồi đó. Ông cũng chẻ củi, xách nước với người làm.
Sau một cuộc dội bom, ông leo lên nóc nhà và sửa lại mái ngói. Ông lập
một cái vườn hoa, tự tay bón sới trồng tỉa cùng với mấy đứa con lớn. Đó là
