tuôn chẩy ào ào. Ông có thuốc gia truyền chữa mọc tóc, chữa bỏng dạ, chữa
lành con mắt mắc bệnh nhìn có ruồi bay, mưa rơi, khói toả.
Ông khai mở vùng hiểu biết về ái tình với đàn bà khi Thiêm mười lăm
tuổi. Ông dậy: đầu, mặt đau là khu trung tâm hỗn loạn, phải lo chữa chạy
ngay. Tay, chân đau chỉ là loạn nhỏ. Ông dặn phải dấu kỹ bàn tay cũng như
không để ai hay ngày sinh tháng đẻ, đề phòng kẻ phản trắc gây hậu hoạ. Bị
người hại là chuyện thường, nhưng cũng là chuyện vặt. Đường đi lắm dốc
lắm đèo, vốn nó là vậy, chớ có than vãn mà hèn.
Ông làm thơ về Tổ quốc, về gia đình, về mỗi đứa con đứa cháu trong
nhà. Ông có những phát hiện hóm hỉnh về tiếng nói của dân tộc. Ông bảo:
từ nào có chữ a thường biểu hiện vật thể hay tinh thần to hơn. Ví dụ: nhà to
hơn bếp, cha lớn hơn mẹ, anh ở trên em, bác ở trên chú. Ông bảo: con trong
từ con cái, thêm một dấu huyền thành còn, con nghĩa là còn mãi. Ông nói
lái: Cuộc đời chứ đừng đợi cuồng, gia đình là cái đinh già. Ông nói thành
vần, ông ru Thiêm bằng thơ.
Cháu ơi Tổ quốc là gì?
Ông nghe cháu hỏi mà suy nghĩ nhiều.
Mười hai tuổi, Thiêm theo ông tập đục đá ong. Trưa hè nắng lửa, tiếng
xà beng thúc đá cùng hơi thở phát ra từ lồng ngực hai ông cháu dội lên tới
tận trời xanh. Mười lăm tuổi, Thiêm đã lực lưỡng như trai lực điền, việc gì
cũng làm quen: từ dựng cây xẻ gỗ tới cấy cày gặt hái gánh gồng, nổi danh
là học sinh giỏi toàn vùng. Mười sáu tuổi, Thiêm tự khâu được bộ quần áo
đầu tiên của mình.
Đầu nhà treo cái kẻng là thanh tà vẹt ông vác về từ đường tầu hồi
kháng chiến ta có chủ trương phá hoại, không cho giặc sử dụng. Một năm
365 ngày, 365 bình minh, không trừ lễ tết, cái kẻng rộn vang hoà khúc đồng
quê cùng tiếng ông vang vọng: “Dậy! Dậy! Vĩ nghiệp đang chờ các ngươi.”
Dậy là học, là làm. Dậy với ca khúc tốt lành một ngày mới lồng lộng bóng
ông nêu gương sống.
