hết những lý thuyết thiển cận ra khuyên chàng, đến hết những câu nhiếc
móc tục tằn, chua chát ra tặng chàng. Trước chàng còn chỉ đối phó lại bằng
sự yên lặng khinh bỉ. Sau không chịu nổi, chàng mắng lại… Rồi Nga khóc,
rồi chàng âu yếm dỗ dành, rồi chàng lý thuyết lại. Nga cúi đầu ngồi nghe.
Chàng nói rất hùng hồn. Những ý tưởng về đời người, về hạnh phúc, về ái
tình, về sự sống bình tĩnh và giản dị, chàng vẫn giảng cho vợ nghe, sao mà
hợp lý đến thế. sao mà dễ dàng đến thế. Và chàng cảm động biết bao, khi
thấy Nga hối hận, khóc lóc xin lỗi.
Nhưng than ôi! đó chỉ là giấc chiêm bao! Còn sự thực, sự thực thì khác
xa! Sự thực thì động nói chuyện với vợ, động bàn bạc với vợ về việc làm
ăn, chàng chỉ có những câu gắt gỏng cộc cằn, ấp úng, hay nhút nhát rụt rè.
An buồn rầu, chán nản nhận thấy điều đó. Và chàng tự nhủ: "Ừ! sao ta
lại không đem những lẽ phải trong giấc mộng ra giảng giải cho vợ ta nghe!
Lẽ phải vẫn là lẽ phải, nhưng cũng biết nói rành rọt, người ta mới hiểu là lẽ
phải chứ!".
Chàng thở dài nghĩ tiếp: "Nhưng nói lẽ phải với Nga thì khác gì đổ nước
lên đầu vịt. Nó chẳng hiểu một tí gì, hay không muốn hiểu một tí gì. Mà nó
không hiểu là vì nó cứ xoắn với cái ý tuởng độc nhất của nó: Ra làm quan!
Học ra làm quan!".
An thì thầm nhắc đi nhắc lại hai, ba lần câu "học ra làm quan". Thốt
nhiên chàng nhớ đến cái chiêm bao thứ hai: Đương cãi lý với vợ, An vụt
thấy mình ngồi đối diện với huyện Viết và ông nhạc, bà nhạc. Còn như
văng vẳng bên tai câu nói nhiễm đầy vẻ căm tức của chàng: "Chỉ tự thầy
mẹ xui giục nhà con, nên nó mới làm rầy con. Con muốn theo nghề gì, thì
mặc quách con có hơn không?". Tiếng ông Án thét mắng làm An thức
giấc...
- Thưa cậu, cậu chưa bắn được con chim nào?
An quay lại, mỉm cười:
- Nhỡ đấy à?… Chưa... Nhỡ ạ, tôi chưa bắn được con nào.
Bấy giờ An mới kịp nhớ ra rằng mình đi bắn và nhìn tới cây súng dựng ở
gốc đa. Cô gái quê chăn trâu lắng tai nghe, bảo An:
- Thưa cậu tiếng chim gáy… Đấy!
