sống cho tới cái phút quan trọng đó. "Con có thành gia thất thì cha mới
đành tâm nhắm mắt được". Câu ông bảo con mấy hôm trước, tuy chỉ cốt để
ép con lấy vợ, song có nghĩa chân thực đã từ hằng nghìn năm. Và An hiểu
rằng chàng lấy vợ không phải vì chàng mà chỉ vì gia đình, vì tổ tiên, vì
những người chết. Chàng cố cho đó là một sự thiêng liêng để không nghĩ
đến nữa!
An, bản tính nhu nhược, hay nói cho đúng hơn, đối với chàng việc gì
chàng cũng muốn thế nào xong thôi cho êm chuyện. Thuyết lý ầm ỹ để
phản đối điều gì, hay để được làm theo ý mình, chàng cho cũng khó chịu,
cũng khổ sở như phải làm theo một điều gì mà mình ghét.
Vì thế, trong việc tang ma ông Ấm, tuy An đã quả quyết làm giản dị, mà
rút cục vẫn phải để mặc ông chú định liệu hết các khoản. Ngày mẹ chàng
chết, chàng còn nhỏ chưa hiểu điều phải lẽ trái, và đã có cha đứng trông
nom, chàng chỉ biết vâng theo.
Lần này thì chàng nhận biết rằng những việc vâng kia là vô lý, và người
bắt mình làm những việc ấy đối với mình không có đủ oai quyền. Người ta
bảo chàng: "Chú cũng như cha". Nhưng chàng không sao tin được. Người
chú mà không bao giờ chàng yêu như yêu cha, và ít khi chàng gặp mặt hay
chuyện trò thân mật với, thì bảo chàng để nghiễm nhiên đến chiếm cái địa
vị và giữ những trách nhiệm của cha chàng sao được?
An nhớ mãi hôm nén lòng vâng lời chú, sau mấy giờ cãi lý kịch liệt;
chàng chịu đứng chủ tế trong một cuộc lễ bái long trọng, lễ tam sinh dâng
cúng linh hồn cha. Chú viện hết các lẽ phải trong hết các trường hợp ra
giảng cho cháu nghe. Cháu cũng lôi hết các điều táp nham về linh hồn học,
về các khoa thuần chính, nguyên lý học ra giảng cho chú nghe. Cố nhiên là
hai người không hiểu nhau mà cũng chẳng thèm lưu ý đến lời nhau.
Nhưng giữa lúc hăng hái tranh luận, An bỗng buồn rầu bảo chú:
- Được, chú không cần viện đức Khổng của chú ra, cháu sẽ làm theo hết
mọi điều.
Chàng vừa chợt nghĩ: "Hôm đưa đám, mình đã để mặc chú làm đủ trăm
thứ lố lăng nào mời thầy bùa thầy bèn, nào đặt nhà táng, minh tinh, thuyền
bát nhã, nào bắt rước nghênh ngang ngoài đường những con lợn quay,
