— Tôi chưa chết được à? Ừ, cứ cho là tôi chưa chết được! Chúng ta xem
ai chết trước nhé!... Làm việc! Nếu tôi không làm việc được? Nếu mãi mãi
tôi không thể làm việc được! Trời ơi, mãi mãi tôi không thể làm việc được!
Tôi chán ngấy! Nếu trước đây anh có thể như thế, bây giờ anh vẫn có thể
như thế, vậy thì anh cứ vui mừng cho bản thân anh, nhưng xin anh chớ có
phán xét người khác. Cái đó không có gì là hay ho đâu!... Thượng đế cho
người này sức khỏe nhưng lại không cho người kia... Anh là người như thế!
Anh Thomas - ông ta nói tiếp, mặt càng méo xệch và người mỗi lúc một
chồm về phía trước, ngón tay gõ xuống bàn mỗi lúc một gấp - Anh thường
tự cho anh là phải... À, xem tôi nói đến đâu rồi... Không phải là tôi muốn nói
như thế, không phải tôi muốn dùng những lời lẽ này để trách anh... nhưng
quả thực, tôi không biết bắt đầu từ đâu, đây chẳng qua mới chỉ là một phần
nghìn, một phần vạn điều oan ức ở trong bụng tôi! Anh có địa vị ở đời, một
địa vị được mọi người tôn kính, thế là anh hơn người. Đối với tất cả những
gì làm cho tinh thần anh rối loạn, làm cho tâm tư anh không được yên tĩnh,
dù chỉ trong chốc lát, anh cũng đều lạnh lùng gạt đi, bởi vì đối với anh, điều
quan trọng nhất là tâm tư được yên tĩnh. Nhưng cho phép tôi nói với anh,
đây không phải là điều quan trọng nhất, anh Thomas ạ, có trời chứng giám,
đó không phải là cái chủ yếu nhất. Anh là người tự tư tự lợi, đúng, anh là
hạng người như thế! Anh chửi bới, cáu gắt, giận dữ, tôi còn thích anh được.
Tệ nhất là khi anh im lặng. Khi người khác nói với anh chuyện gì, bỗng anh
không nói một lời nào, lặng lẽ rút lui, vừa ngạo nghễ, vừa xa xôi, rũ hết mọi
trách nhiệm khỏi thân anh để người khác ngượng nghịu xấu hổ về lời nói
của họ... Anh không biết thương ai, khiêm tốn với ai cả! Hừ! - Bỗng ông ta
gào lên một tiếng, hai tay để phía sau đầu, đưa đi đưa lại một hồi, rồi lại đưa
ra phía trước như muốn đẩy lùi mọi thứ ra... - Tôi chán ngấy rồi, nào là chu
tất, tròn trĩnh, tâm tư yên tĩnh, nào là trang nghiêm, thể thống... chán ngấy
tất! - Tiếng gào cuối cùng ấy hết sức chân tình, là tiếng thét tự đáy lòng, bao
hàm một sự bực tức, mệt mỏi ghê gớm, bởi vậy nó có ít nhiều sức mạnh lay
động người khác. Ông Thomas rụt lại, lặng đi một lát, không nói được một
câu nào rồi cúi xuống nhìn phía trước, dáng mệt mỏi.
