làm gì. Thường xuất hiện tình hình như thế này: Ông ta ngồi và
đọc các bài phát biểu ngắn gọn do trợ lý dự thảo và đánh máy cỡ chữ
đặc biệt to, có lúc còn đọc không nổi, câu trước câu sau không ăn
nhập với nhau. Hình như ông ta đã hiểu được điều đó, chỉ dùng con
mắt buồn rầu nhìn mọi người”. Các thành viên dự họp vì muốn
chấm dứt cảnh hành hạ mọi người ấy nên đều vội vã thông qua
các nghị quyết rồi rời phòng họp với tâm trạng bất an. Andropov
nắm quyền lãnh đạo 14 tháng, trừ đi thời gian ốm đau, thực tế
làm việc chưa đầy nửa năm. Chernenko là một viên chức điển hình
trong chế độ Liên Xô, tư tưởng bảo thủ, khi lên nắm chính quyền
trên thực tế đã mất khả năng làm việc, trong thời gian hơn một
năm không có công trạng gì cả.
Không có phát triển thì không có sức thu hút và sức cạnh tranh.
Chủ nghĩa xã hội mô hình Liên Xô đi tới tận cùng, sự sụp đổ của phe
Liên Xô khó mà tránh được. Trong đó cuộc trốn chạy lớn của công
dân Cộng hòa dân chủ (CHDC) Đức là một màn kinh điển. Tây Berlin
là cái tủ kính của thế giới tư bản, cái gương của lối sống phương
Tây. Theo thống kê, trong các năm 1948 - 1960 trước sau có 2,5
triệu người CHDC Đức di cư sang Cộng hòa Liên bang (CHLB) Đức,
con số này tương đương 20% tổng số dân CHDC Đức! Riêng trong
năm 1961 có 200 nghìn người CHDC Đức chạy trốn sang CHLB Đức.
Phần lớn họ chạy từ Đông Berlin sang Tây Berlin. Năm 1989 CHDC
Đức bắt đầu có nhiều người ra đi. Ngày 4 tháng 11 năm 1989,
Đông Berlin nổ ra cuộc biểu tình của nửa triệu người. Trong 24 tiếng
đồng hồ từ ngày 11 đến 14 giờ ngày 12, tổng cộng có 540 nghìn
người CHDC Đức đi sang CHLB Đức. Đến ngày 13, cảnh sát CHDC
Đức nói họ đã cấp visa du lịch cho 5,18 triệu người. Hải quan CHDC
Đức cho biết thời gian từ ngày 9 tới 27 tháng 11 đã có 16,90 triệu
người CHDC Đức và 2,40 triệu ô tô đi qua trạm biên phòng. Nhiều
đợt công dân CHDC Đức đã ra đi, họ từ bỏ lối sống đã mất sức thu
hút họ.
