con số 9 tỉ đô-la cho 10 tháng đầu tiên của năm tài chính 2015 – 2016, gần
như toàn bộ đều qua đường bộ, theo con số thống kê của Trung Quốc.
Nhưng con số tổng thực cao hơn nhiều, do nhiều mặt hàng – bao gồm hàng
xuất khẩu phi pháp như ngọc bích, gỗ, thuốc phiện và methamphetamine –
được buôn lậu qua đường biên giới.
Chứng nhân Toàn cầu (Global Witness), một tổ chức giám sát môi
trường có trụ sở ở London, đã ước tính giao thương ngọc bích của
Myanmar có trị giá đạt tới con số khó tin 31 tỉ đô-la chỉ trong năm 2014,
gần bằng một nửa GDP nước này. “Việc kinh doanh ngọc bích là yếu tố
đáng kể làm dấy khởi xung đột vũ trang trầm trọng nhất Myanmar, giữa
chính quyền trung ương và Quân đội Ðộc lập Kachin/Tổ chức Ðộc lập
Kachin (Kachin Independence Army/Kachin Independence Organization)”,
theo kết luận trong một bản báo cáo của Global Witness.
Gần như toàn
bộ thu nhập từ việc kinh doanh này không làm lợi cho nhà nước, thay vào
đó lại tìm đường chui vào túi của giới đầu não quân sự và các tay trùm ma
túy. Chết người trong khai khoáng là điều thường gặp, ma túy và mại dâm
được nuôi dưỡng lớn mạnh nhờ cuộc giao thương này. Những ai đứng chắn
đường giới khai khoáng sẽ bị tước đất và bị đe dọa trước họng súng.
Người dân Miến Ðiện quả được lợi từ việc buôn bán với Trung Quốc,
nhưng họ phẫn nộ vì bị lệ thuộc về kinh tế vào chuyện này. Một trong
những lời than phiền lớn nhất, từ Mandalay đến Yangon, là Trung Quốc
“xuất khẩu” toàn rác: ma túy giả, thực phẩm nhiễm độc, sản phẩm nát vụn.
Cho đến khi các lệnh chế tài giao thương của phương Tây bị bãi bỏ, gần
như người ta không còn lựa chọn nào khác; nhưng các cửa tiệm và các khu
chợ ở Mandalay vẫn còn chất đống những mặt hàng Trung Quốc rẻ tiền.
Nhiều tên nhãn hiệu trên đường phố Mandalay là của Trung Quốc: Thiết bị
xây dựng Zoomlion, Xe máy Zonghen (Tông Thân/
宗申), Xe hơi Haima
(Hải Mã/
海马), Hàng điện tử gia dụng Midea (Mỹ Ðích/ 美的), Ðiện thoại
Huawei (Hoa Vi/
华 为 ), Tủ lạnh Haier (Hải Nhĩ/ 海 尔 ). Một tấm biển
quảng cáo khổng lồ đặt tại giao lộ tấp nập còn quảng cáo các dịch vụ của
