“Ngân hàng Trung Quốc”, như cách gọi ban đầu từ các viên chức hay
lo âu của ADB, có lẽ đã kiếm được nhiều tít báo hơn mọi tổ chức cho vay
phát triển đa phương trong khu vực suốt bấy lâu nay.
Ðối với chuyện
này, Bắc Kinh gần như phải cảm ơn Washington: cả thế giới hẳn sẽ không
chú ý đến nếu Hoa Kỳ không dại dột tìm cách thuyết phục những đồng
minh của họ đừng gia nhập. Các viên chức Hoa Kỳ ngày nay khẳng định
rằng họ không bao giờ thực sự vận động hành lang chống lại ngân hàng
này, nhưng lời khẳng định ấy không thành thật. Hoa Kỳ đã đảm nhận một
vị trí rõ ràng, và những nước như Úc, Hàn Quốc và Indonesia miễn cưỡng
từ chối ngân hàng này. Nhưng khi Vương quốc Anh bất ngờ tuyên bố họ sẽ
gia nhập, nhiều nước khác làm theo, bao gồm ba nền kinh tế lớn khác của
châu Âu, cộng thêm Úc, Hàn Quốc và Indonesia. Thậm chí những đối thủ
địa chính trị của Trung Quốc, như Ấn Ðộ, cũng quyết định rằng thật dại khi
từ chối của dâng tận miệng thế này.
Nền tảng của AIIB phản ánh sự chuyển dời chiến thuật của Trung
Quốc. Hơn ba thập niên qua, họ đã gia nhập hầu hết các tổ chức quốc tế
lớn, và đôi khi còn thấy những tổ chức này thật hữu dụng – nhưng nhìn
chung họ thích vận dụng sức mạnh kinh tế của mình trong những đàm phán
song phương tại đó họ có sức ảnh hưởng hơn. Ở khắp châu Á, việc Trung
Quốc sẵn lòng xây dựng và tài trợ cơ sở hạ tầng chính là để thu phục nhân
tâm. Nhưng những nỗ lực này thường có tác động ngược lại, khi dân địa
phương tức giận trước sự hiện diện của công nhân Trung Quốc hoặc lo sợ
cho đường sinh nhai về kinh tế của họ. Thể thức song phương có những
hạn chế của nó, vì những quốc gia nhỏ không muốn tự co mình lại thành
nước phụ thuộc Trung Quốc. Do vậy, Bắc Kinh hiểu ra rằng họ chi tiền để
đóng một vai trò ít phiền hà hơn trong phạm vi những tổ chức đa phương,
như Ngân hàng Thế giới hoặc ADB.
Vấn đề lớn đối với Trung Quốc là họ phải chật vật để có được đủ ảnh
hưởng trong những cơ quan do Hoa Kỳ bảo trợ, nhằm đáp ứng đầy đủ các
mục đích của họ. Trung Quốc có 5% cho phần tỉ lệ về các quyền biểu quyết
(voting right) bên trong Ngân hàng Quốc tế về Tái thiết và Phát triển
