Cuộc cạnh tranh giữa Trung Quốc và Nhật đang lan khắp Ðông Nam
Á. Ở Hà Nội, cách Phnom Penh 1.500km về phía Bắc, Công ty Ðường sắt
Trung Quốc (China Railway Group)
đang xây dựng một phần hệ thống
đường sắt nội ô của thành phố. Cả Trung Quốc và Nhật đang giúp tài trợ
cho dự án này. Thủ đô của Việt Nam là nơi đã có một nhà ga sân bay trị giá
gần 1 tỉ đô-la Mỹ mới xây bóng loáng, được nối kết với khu đô thị nhờ
đường cao tốc mượt mà sáu làn xe và cây cầu dài 9 km bắc qua sông Hồng
– toàn bộ được xây dựng nhờ một phần viện trợ của Nhật. Ðối với một đất
nước ở mức phát triển hãy còn thấp như Việt Nam, chất lượng cơ sở hạ
tầng ở Hà Nội là điều làm người ta choáng váng.
Ở Việt Nam, Campuchia và các nước khác, giới lãnh đạo trong khu
vực đều mong muốn vay tiền với lãi suất thấp. Vào tháng Năm năm 2015,
khi nói chuyện tại hội nghị “Tương lai ở châu Á” diễn ra ở Tokyo, Bộ
trưởng Thương mại của Campuchia đã khẩn khoản Ngân hàng Thế giới và
ADB không “trừng phạt” nước của ông vì đã gia nhập AIIB. “Tiền đến từ
đâu nào có quan trọng gì”, Bộ trưởng Sun Chanthol giải thích: “Chúng tôi
cần tiền để cấp chi phí cho cơ sở hạ tầng nhằm cải thiện tính nối kết”. Trở
lại Phnom Penh, một trong những cố vấn của ông đã nói thẳng thừng hơn:
“Chúng tôi cần trạm điện năng và quốc lộ”, theo lời tôi nghe được từ Tiến
sĩ Sok Siphana, người dẫn đầu những cuộc thương thảo để Campuchia
tham gia Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO): “Việc này phần lớn đến từ
hai nơi: Trung Quốc và Nhật. Những nơi còn lại – Liên hợp quốc, Ngân
hàng Thế giới, ADB – đều chỉ là trò cười.”
Tuy vậy, có nhiều dấu hiệu cho thấy tham vọng của Trung Quốc sẽ
kích động những nhà cho vay đa phương truyền thống. Năm 2015, sau khi
AIIB được thiết lập, Ngân hàng Thế giới chào mời Indonesia những khoản
cho vay mới trị giá 11 tỉ đô-la để đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng. Trong
khi đó, ADB mở rộng thêm 50% quy mô cho vay (lending capacity). “AIIB
là phi vụ lớn đối với Campuchia”, theo lời Tiến sĩ Sok cho biết. “Cạnh
tranh là điều tốt, vì giờ chúng tôi có thể đi dò giá”. Ông nói thêm rằng
Campuchia chuộng việc vay từ tổ chức đa phương như AIIB hơn là theo
