Brian Greene
Giai điệu giây và bản giao hưởng vũ trụ
Phần II - Không gian, thời gian và các lượng tử
Chương 4 - Những điều kỳ lạ trong thế giới vi mô(8)
Feynman tuyên bố rằng mỗi electron tới được màn huỳnh quang thực
sự đã đi qua cả hai khe. Điều này nghe có vẻ điên rồ, nhưng bạn hãy kiên
nhẫn một chút: có những điều còn điên rồ hơn thế nữa kia...
Quan điểm của Feynman
Richard Feynman là một trong số những nhà vật lý vĩ đại nhất sau Einstein.
Ông đã hoàn toàn chấp nhận cái lõi xác suất của cơ học lượng tử, nhưng
trong những năm sau Đại chiến thế giới lần thứ 2, ông đã đưa ra một cách
suy nghĩ mới rất có hiệu quả về lý thuyết này. Trên phương diện những tiên
đoán bằng số, thì quan điểm của Feynman phù hợp một cách chính xác với
tất cả những gì đã có trước đó. Nhưng cách trình bày của ông hoàn toàn
khác. Ta sẽ mô tả cách trình bày này trong bối cảnh của thí nghiệm hai khe
đối với electron.
Điều gây phiền phức trên Hình 4.8, đó là chúng ta hình dung rằng mỗi
electron đi qua hoặc là khe bên trái hoặc là khe bên phải và do đó chúng ta
chờ đợi kết quả thu được sẽ là gộp của hai Hình 4.4 và 4.5 như minh hoạ
trên Hình 4.6. Một electron khi đi qua khe bên phải sẽ không cần phải quan
tâm có tồn tại khe bên trái hay không và ngược lại. Nhưng thực tế lại không
phải như vậy. Bức tranh giao thoa tạo thành đòi hỏi phải có sự hoà trộn và
chồng lên nhau của một cái gì đó nhạy cảm với sự tồn tại của hai khe, ngay
cả khi chúng ta bắn ra từng electron một. Schrodinger, de Broglie và Born
đã giải thích hiện tượng này bằng cách gắn một sóng xác suất cho mỗi
electron. Giống như các sóng nước trên Hình 4.7, các sóng xác suất của
electron “thấy” cả hai khe và chúng là đối tượng của cùng một loại giao
thoa, hậu quả hòa trộn giữa chúng với nhau. Những chỗ mà sóng xác suất
tăng khi hòa trộn với nhau giống như những chỗ dập dềnh mạnh trên Hình
4.7, đó là những nơi electron thường có mặt hơn; còn những chỗ mà sóng
xác suất giảm, thì giống như những chỗ dập dềnh ít nhất hoặc không dập
