thức quyền con người như giá trị toàn nhân loại: “Lẽ nào lại không có bản
tính phổ biến của con người?”.
Phải đợi đến những thập niên cuối thế kỷ 18, khi chế độ quân chủ sụp đổ,
nền cộng hòa dân chủ ra đời, những quyền tự nhiên của cá nhân con người
không thể tước đoạt, mới được khẳng định; những nguyên tắc bảo vệ chúng
trước quyền lực mới được xác lập vững chắc trong Tuyên ngôn độc lập của
Mỹ năm 1776 và Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Pháp năm 1789.
Bản Tuyên ngôn độc lập của Mỹ nêu lên nguyên tắc quyền lực thuộc về
nhân dân: “Để đảm bảo cho các quyền này, con người thiết lập ra các chính
phủ và chính sức mạnh của các chính phủ này là xuất phát từ sự ưng thuận
của nhân dân. Và khi một hình thức chính phủ nào đó trở nên đối nghịch với
các mục đích trên thì nhân dân có quyền thay đổi hay phế bỏ chính phủ đó,
và thiết lập một chính phủ mới, dựa trên nền tảng những nguyên tắc như vậy
và tổ chức các quyền lực của mình theo hình thức nào đó để cho các quyền
ấy có khả năng đảm bảo an ninh và hạnh phúc cho họ nhiều nhất”. Nguyên
tắc này về sau trở thành cơ sở cho lý luận của A. Lincoln về “Nhà nước của
dân, do dân, vì dân” và “... các quyền con người phải được bảo vệ bởi một
chế độ pháp quyền để cho con người không buộc phải nổi dậy chống lại sự
tàn bạo và áp bức, như là phương sách cuối cùng” (Trích Tuyên ngôn toàn
thế giới về nhân quyền của Liên Hiệp Quốc 10/12/1948).
Chủ tịch Hồ Chí Minh “đã lấy cảm hứng chủ đạo từ các quyền tự nhiên
khi viết Tuyên ngôn độc lập của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa” năm 1945,
thể hiện bằng việc trích dẫn hai câu từ hai bản Tuyên ngôn nói ở trên, coi đó
là những “lời bất hủ”, là “những lẽ phải không ai chối cãi được”.
Sau đó, trong Hiến pháp năm 1946, Quốc hội đầu tiên của nước ta đã cụ
thể hóa các quyền và bảo vệ các quyền thiêng liêng ấy bằng pháp luật ở cấp
độ cao nhất – cấp độ Hiến pháp. Hiến pháp được xây dựng trên ba nguyên
tắc:
○ Đoàn kết toàn dân không phân biệt giống nòi, gái trai, giai cấp, tôn
giáo.
○ Đảm bảo các quyền tự do dân chủ.
