Hình 79: Sự cộng hưởng của cá nhân và xã hội
Nếu không có tác động gì từ môi trường, cá nhân có thể có nhiều cách
hành động, kể cả những cách hành động hoàn toàn trái ngược nhau, để thỏa
mãn nhu cầu cho trước (xem Hình 79 và xem lại Hình 33). Khi xã hội xác
định được hướng phát triển (xem phần nói về quyền con người) và thiết lập
được các biện pháp điều khiển đa dạng, thích hợp: Khuyến khích đối với các
hành động cá nhân trùng với hướng phát triển xã hội; răn đe, ngăn chặn,
trừng phạt... đối với các hành động cá nhân ngược với hướng phát triển. Lúc
đó, cá nhân hiểu rằng những hành động nào là đúng, những hành động nào
là sai và phải chọn hành động nào để vừa thỏa mãn nhu cầu cá nhân, vừa
thỏa mãn nhu cầu xã hội. Ví dụ, để thỏa mãn nhu cầu tiết kiệm sức lực, cá
nhân có thể lười biếng, chơi số đề, cửa quyền, buôn lậu, ăn cắp, tham
nhũng... và sáng tạo. Nhưng dưới tác động của môi trường xã hội, cá nhân
hiểu một cách xúc cảm rằng các hành động như ăn cắp, tham nhũng là sai vì
bị đi tù thì không thỏa mãn chính nhu cầu tiết kiệm sức lực và các nhu cầu
khác như nhu cầu tự do. Trong khi đó, các hành động sáng tạo vừa thỏa mãn
