nhân trong các mối quan hệ xã hội là một nhân cách. Nhân cách và ý thức
của cá nhân cùng đồng hành trong quá trình hình thành, hoạt động và phát
triển.
Giữa con người và xã hội có sự tương tác, làm thay đổi cả cá nhân lẫn xã
hội. Sự thay đổi của cá nhân như là kết quả mang tính ổn định với thời gian
của sự tương tác nói trên tạo nên nhân cách của cá nhân đó. Nhìn toàn bộ
một con người, nhân cách của người đó là phẩm chất mang tính hệ thống
(phẩm chất không thể quy riêng thành phẩm chất của các yếu tố tạo nên hệ
thống). Một mặt, cá nhân có được phẩm chất đó nhờ các hoạt động và giao
tiếp mang tính xã hội của mình. Mặt khác, phẩm chất đó đặc trưng cho mức
độ và chất lượng các tác động xã hội lên các hoạt động và giao tiếp mang
tính xã hội của người đó.
Xã hội loài người trải qua nhiều hình thái. Những nước khác nhau có cấu
trúc tổ chức xã hội khác nhau... Nội dung của nhân cách là nội dung quy
định bởi nội dung các điều kiện, quan hệ lịch sử cụ thể của xã hội cụ thể.
Chúng được cá nhân cụ thể tiếp nhận theo cách cụ thể của mình và trở thành
những đặc điểm của nhân cách cá nhân đó. Như vậy, nhân cách không có ở
bên ngoài các quan hệ xã hội và nhân cách thay đổi, phát triển cùng với sự
thay đổi, phát triển của xã hội. Điều này có nghĩa, những người được các thú
rừng nuôi, sống chung với thú rừng hoặc những người từ nhỏ bị sống cách
ly với xã hội – không phải là những nhân cách. Nhân cách thời phong kiến
khác nhân cách thời tư bản. Nhân cách chế độ xã hội này khác nhân cách
chế độ xã hội khác. Trong một xã hội cùng thời, những người khác nhau là
những nhân cách khác nhau. Thời đại ngày nay, lần đầu tiên, có sự nhất trí
nhất định, mang tính định hướng về nhân cách và phát triển nhân cách ở
mức độ toàn nhân loại (xem mục 7.3. Con người và môi trường: Điều khiển
hành động của con người sáng tạo). Đây là điều kiện hết sức thuận lợi để
các nhà nghiên cứu, giáo dục xây dựng hình ảnh nhân cách lý tưởng đóng
vai trò hướng dẫn của ngọn hải đăng. Điều kiện thuận lợi còn thể hiện ở chỗ,
nếu như trước đây, các thời đại, các xã hội khác nhau đánh giá, đề cao, mong
muốn có các nhân cách theo các tiêu chuẩn khác nhau, thậm chí, mâu thuẫn
