người đó dễ dàng trở thành kẻ nịnh bợ những kẻ mạnh hơn mình, a dua với
số đông, tham lam, hay nghi ngờ người khác, xác suất trở thành kẻ phản bội
lớn... Nói như vậy không có nghĩa người hèn nhát sẽ hèn nhát suốt cả đời
mà vẫn có khả năng để thay đổi tính cách con người.
Các đặc điểm của tính cách cá nhân cụ thể có thể phân loại thành cơ bản,
đóng vai trò định hướng chung cho sự phát triển của cá nhân và thứ cấp, hòa
hợp với các đặc điểm cơ bản trong trường hợp này nhưng có thể không hòa
hợp trong trường hợp khác. Các đặc điểm của tính cách cá nhân cụ thể còn
có thể mâu thuẫn nhau. Ví dụ, tính nhân hậu (tốt bụng) có thể xung đột với
tính nguyên tắc; tính hài hước xung đột với tính trách nhiệm.
Không chỉ các đặc điểm của xu hướng nhân cách mà còn của cả các quan
hệ xã hội của nhân cách thể hiện rõ nhất trong tính cách. Các quan hệ xã hội
nói đến ở đây là quan hệ với những người khác, với các đặc điểm như cởi
mở, khép kín, lịch sự, thô bỉ... Quan hệ với chính mình như tự trọng, thiếu tự
trọng, tự tin, thiếu tự tin... Quan hệ với công việc như nghiêm túc, cẩu thả,
có trách nhiệm, thiếu trách nhiệm... Quan hệ với các vật dụng, của cải không
chỉ của chính mình mà còn của những người khác như biết giữ gìn, không
biết giữ gìn, cẩn thận, ẩu...
Trong ý nghĩa vừa nêu, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, hình thành và
phát triển nhân cách tức là hình thành và phát triển tính cách. Ngược lại,
hình thành và phát triển tính cách là hình thành và phát triển các đặc điểm
nhân cách, cần thiết đối với cá nhân cho trước. Tính cách của nhân cách
không phải là cái trời cho có sẵn, không thể thay đổi được. Do vậy, lý lẽ
kiểu “tính tôi nó thế” hoặc “tôi không thể làm gì với tính của tôi được” để
không chịu thay đổi, là không có cơ sở khoa học và thiếu trách nhiệm cá
nhân.
Trong nhiều trường hợp, để đạt mục đích, cá nhân phải sử dụng ý chí. Ý
chí là năng lực cá nhân kiểm soát và điều khiển các hiện tượng tâm lý, các
hành động của mình một cách có ý thức, vượt qua các khó khăn, trở ngại để
đạt mục đích đề ra. Ý chí cũng như tất cả các hiện tượng tâm lý khác là một
trong các hình thức phản ánh. Đối tượng được phản ánh trong quá trình ý chí
