Thứ tư, nhân cách biết tự hoàn thiện nhân cách (làm chủ, tự điều khiển thế
giới bên trong, do vậy, cả các hành động thể hiện ra bên ngoài) để thỏa mãn
càng ngày, càng tốt các nhu cầu xã hội và các nhu cầu cá nhân của mình, đáp
ứng được với các thách thức phát triển như tốc độ thay đổi, tính phức tạp,
tính đa dạng, tính cạnh tranh càng ngày càng tăng (xem mục nhỏ 3.3.2. Các
khuynh hướng, thách thức và hệ quả của quyển một). Trong ý nghĩa này,
giáo dục phát triển nhân cách nhân đạo hơn, về lâu về dài, đúng hơn so với
giáo dục chỉ nhằm phát triển nguồn nhân lực.
Nhằm cụ thể hóa những gì vừa nêu, dưới đây trích thư của Tổng thống
Mỹ Abraham Lincoln gửi thầy hiệu trưởng ngôi trường nơi con trai ông theo
học về yêu cầu đối với các thầy cô làm công tác giáo dục, để có được những
đặc điểm nhân cách cần thiết ở những học viên. Bạn đọc còn có thể tự tìm
hiểu thêm về những yêu cầu tương tự của các tác giả khác:
“Con tôi sẽ phải học tất cả những điều này, rằng không phải tất cả mọi người đều công bằng, tất cả
mọi người đều chân thật. Nhưng xin thầy hãy dạy cho cháu biết cứ mỗi một kẻ vô lại ta gặp trên
đường phố thì ở đâu đó sẽ có một con người chính trực; cứ mỗi một chính trị gia ích kỷ, ta sẽ có một
nhà lãnh đạo tận tâm. Bài học này sẽ mất nhiều thời gian, tôi biết; nhưng xin thầy hãy dạy cho cháu
biết rằng một đồng đôla kiếm được do công sức lao động của mình bỏ ra còn quý giá hơn nhiều so với
năm đô la nhặt được trên hè phố...
Xin hãy dạy cho cháu biết cách chấp nhận thất bại và cách tận hưởng niềm vui chiến thắng. Xin
hãy dạy cháu tránh xa sự đố kỵ. Xin dạy cháu biết được bí quyết của niềm vui chiến thắng thầm lặng.
Dạy cho cháu biết được rằng những kẻ hay bắt nạt người khác nhất là những kẻ dễ bị đánh bại nhất...
Xin hãy giúp cháu nhìn thấy thế giới kỳ diệu của sách... nhưng cũng cho cháu có đủ thời gian để
lặng lẽ suy tư về sự bí ẩn muôn thuở của cuộc sống: Đàn chim tung cánh trên bầu trời, đàn ong bay
lượn trong ánh nắng và những bông hoa nở ngát bên đồi xanh.
Ở trường xin thầy hãy dạy cho cháu biết chấp nhận thi trượt còn vinh dự hơn gian lận trong khi thi.
Xin giúp cháu có niềm tin vào ý kiến riêng của bản thân, dù tất cả mọi người xung quanh đều cho
rằng ý kiến đó hoàn toàn sai lầm...
Xin hãy dạy cho cháu biết cách đối xử dịu dàng với những người hòa nhã và cứng rắn với những
kẻ thô bạo. Xin tạo cho cháu sức mạnh để không chạy theo đám đông khi tất cả mọi người đều chỉ
