học. Nhìn theo quan điểm điều khiển, giáo dục, dạy học có nghĩa là, những
tác động của người dạy lên các giác quan (đầu vào) của người học dẫn đến
những thay đổi hành vi ổn định (đầu ra) của người học một cách tin cậy. Do
vậy, một người cắp sách đến trường, học và trả bài theo kiểu thuộc lòng, mà
không thay đổi hành vi. Đấy không phải là học. Ngược lại, một người không
có điều kiện đến trường, nhưng dưới những tác động xung quanh, biết thay
đổi hành vi tương ứng với đòi hỏi của giáo dục. Người đó học ở thực tế, ở
trường đời đấy. Những người như vậy có khi làm việc tốt hơn những người
có bằng cấp, mà không đến trường học theo đúng nghĩa. Chưa kể, người có
quan hệ phản hồi tốt chính là người tự học mọi nơi, mọi lúc và học suốt đời,
không như những người cứ nghĩ rằng phải được ai đó dạy chính thức mới là
học.
Trong quyển sách “Quẳng gánh lo đi mà vui sống” (How to Stop
Worrying and Start Living), D. Carnegie kể về H.P. Howell, người đã rất
thành công nhờ sử dụng quan hệ phản hồi để tự điều khiển (học trên sai lầm
của chính mình): “Khi tin về cái chết của H.P. Howell lan truyền khắp nước
ngày 31 tháng 7 năm 1944, phố Wall đã bị sốc. Bởi vì ông là một trong
những người lãnh đạo nền tài chính Hoa Kỳ, chủ tịch hội đồng quản trị
Ngân hàng thương mại quốc gia (Commercial National Bank), Công ty
Trust (Trust Company), và là giám đốc của vài tập đoàn lớn. Ông được học
ít, bắt đầu làm công ở một cửa hàng nhỏ trong làng. Sau này, ông làm quản
lý về tín dụng cho Công ty thép Mỹ (US Steel), dần dần thăng tiến về vị trí
và quyền lực.
Khi nghe tôi hỏi về nguyên nhân thành công, ông kể: “Trong nhiều năm tôi ghi chép tất cả các
cuộc gặp gỡ vào quyển sổ. Gia đình tôi không bao giờ lập kế hoạch nào liên quan đến tôi vào tối thứ
bảy hàng tuần. Họ biết rằng, tôi dành một phần thời gian mỗi tối thứ bảy vào việc ôn lại, tự kiểm tra
và đánh giá công việc của tôi suốt tuần lễ vừa qua. Sau bữa ăn tối, tôi về phòng làm việc, giở quyển sổ
ra và suy nghĩ về tất cả các buổi phỏng vấn, thảo luận, hội họp từ sáng thứ hai. Tôi tự hỏi: “Tôi đã có
những sai lầm nào?”, “Tôi đã làm những gì đúng, làm cách nào để tốt hơn nữa?”, “Tôi có thể học
được những bài học gì từ kinh nghiệm này?”. Thỉnh thoảng, những buổi tổng kết cuối tuần này làm tôi
khó chịu. Thỉnh thoảng, tôi ngạc nhiên về những sai lầm của mình. Tất nhiên, thời gian trôi đi, sai lầm
