đang có – thiếu tập trung, lan man, xoi mói, khó tính, khó chiều; tính độc lập
trong suy nghĩ và hành động – hay cãi, khó giao tiếp, lập dị, cá nhân chủ
nghĩa; tính linh động trong hành động – hay dao động, ngả nghiêng, không
nhất quán...
6. Những điểm lưu ý vừa được trình bày ở trên đòi hỏi chúng ta cần nhận
dạng, hiểu và đánh giá nhân cách sáng tạo như là hệ thống, có cấu trúc thống
nhất, bao gồm các đặc điểm liên kết với nhau. Đồng thời, chúng ta cũng
thấy, họ có những cái “chướng” riêng, kiểu “ngựa hay thì có chứng”. Đánh
giá các nhân cách sáng tạo một cách khách quan và đối xử với họ một cách
phù hợp, công bằng là công việc rất khó. Không ít các nhà sáng tạo đã phải
sống cuộc đời có quá nhiều bất hạnh. Trong những hoàn cảnh như vậy,
những nhân cách sáng tạo chân chính, tuy phải tính đến những phản ứng
không dễ chịu từ những người khác, đã không đánh mất mình.
Những nhân cách sáng tạo chân chính luôn coi sáng tạo là lẽ tự nhiên, là
điều tất yếu, được thúc đẩy bởi nhu cầu nhận thức chân lý và nhu cầu “cho
những người khác” một cách không vụ lợi, không vì bằng khen, huy
chương, huân chương, giải thưởng, danh hiệu... Họ làm hết sức lực, theo
đúng lương tâm mình và hiểu rằng, giá trị của bất kỳ sản phẩm sáng tạo nào,
cuối cùng, do thực tiễn kiểm nghiệm, đánh giá, nghiệm thu chứ không phải
các “hội đồng” hoặc “ủy ban” các cấp. Đối với các sáng tạo khoa học (các
phát minh), đấy là thực tiễn khách quan, kiểm chứng bằng các kết quả thực
nghiệm và mở đường cho nhiều sáng tạo khác (xem Hình 1: Một số loại
đường cong trích dẫn công trình của quyển một “Giới thiệu: Phương pháp
luận sáng tạo và đổi mới”). Đối với các sáng tạo dân dụng trực tiếp, bao
gồm cả văn học, nghệ thuật, thực tiễn được tính đồng thời bằng hai tiêu
chuẩn: Số lượng người cần sáng tạo đó đánh giá cao và khoảng thời gian
chúng được công nhận là các sáng tạo xuất sắc. Điều này có nghĩa, những
sáng tạo tuy được nhiều người đánh giá cao nhưng chỉ kéo dài không lâu
hoặc tuy kéo dài khá lâu nhưng chỉ được ít người đánh giá cao, đều không
được coi là những sáng tạo vĩ đại thực sự. Điều này cũng giúp lý giải vì sao
rất nhiều những nhân cách sáng tạo chân chính chỉ được tôn vinh (dựng
