xã hội của con người – động vật biết sáng chế, sử dụng, gìn giữ và cải tiến
các công cụ lao động, ngôn ngữ. Điều này có nghĩa loài vật không có ý thức.
Ý thức, hiểu theo nghĩa cá nhân cụ thể, là các kiến thức trong đầu cá nhân
đó, có được nhờ các cơ chế di truyền xã hội, chủ yếu thông qua ngôn ngữ
(hiểu theo nghĩa rộng), như giao tiếp, bắt chước, được truyền dạy và các
hoạt động tự phát hiện như tự học, phát minh, sáng chế. Điều này có nghĩa ý
thức cá nhân chỉ được hình thành khi cá nhân đó sống và hoạt động trong xã
hội. Do vậy, đứa bé mới sinh ra chưa có ý thức và những người, do bị lạc,
được các thú rừng nuôi từ nhỏ cũng không có ý thức.
Khi cá nhân sử dụng những gì thuộc ý thức, cá nhân nhận biết điều đó và
có thể trả lời một cách lôgích các câu hỏi như cái gì? như thế nào? tại sao?
để làm gì? để đạt được điều gì? Nói cách khác, về mặt nguyên tắc, ý thức
giúp cá nhân có được những hoạt động cả bên trong (nhu cầu, xúc cảm, thói
quen tự nguyện, tư duy...) lẫn bên ngoài (hành động, hiểu theo nghĩa rộng)
mang tính kế hoạch, lôgích, định hướng và dự đoán trước với những ích lợi
cao nhất có thể có, tương ứng với trình độ của cá nhân và trình độ phát triển
của xã hội đương thời. Tuy nhiên, các cá nhân cụ thể, khác nhau về thế giới
bên trong, môi trường xã hội, cách tương tác giữa cá nhân, khách thể và môi
trường nên ý thức xã hội (thực chất là các kiến thức của nhân loại) được
phản ánh trong đầu, thể hiện ra thành các hành động của mỗi cá nhân cũng
khác nhau. Do vậy, các cá nhân cụ thể khác nhau có các ý thức cá nhân khác
nhau và ý thức cá nhân còn thay đổi theo thời gian cuộc đời của mỗi người.
Các ý nghĩ thuộc ý thức là những ý nghĩ nảy sinh trong óc, nhờ bạn ngay
từ đầu đã sử dụng các kiến thức của mình dưới dạng ngôn ngữ (như từ ngữ,
ký hiệu, sơ đồ...) thuộc lĩnh vực các kiến thức đó. Ngay sau khi có chúng
trong óc, bạn có thể dễ dàng trao đổi, truyền đạt những ý nghĩ thuộc ý thức
đó với những người khác cũng dưới dạng ngôn ngữ (như từ ngữ, ký hiệu, sơ
đồ...). Trong đầu bạn còn có thể có những ý nghĩ xuất hiện bất thình lình
kiểu như “trên trời rơi xuống”, bạn không thể giải thích được sự xuất hiện
của chúng, dựa trên lôgích của những kiến thức mà bạn đang có.
