cùng dâng cho chúng ta những quả chín. A.A. Ukhtomski giải thích rõ hơn:
“Các tìm kiếm khoa học và các ý nghĩ khởi đầu tiếp tục được biến đổi, làm
phong phú hơn và phát triển trong tiềm thức, để khi quay lại ý thức, chúng
trở nên súc tích, chín muồi và lôgích hơn. Một số vấn đề khoa học phức tạp
có thể ấp ủ chín muồi bên nhau và cùng một lúc trong tiềm thức, nhưng chỉ
đôi khi chúng mới nổi lên để được nhận biết (ở vùng ý thức – người viết giải
thích)”.
P.V. Ximonov cho rằng, khởi đầu của sáng tạo là các giả thiết còn chưa
được kiểm chứng. Tính không ý thức của một số giai đoạn nhất định của quá
trình sáng tạo là kết quả của quá trình tiến hóa để tạo ra sự đối lập với tính
bảo thủ của ý thức. Ý thức với tư cách là kiến thức, có lôgích riêng của nó,
ngăn cản sự hình thành các giả thiết mới, các ý tưởng mâu thuẫn với những
gì đã biết. Để bù trừ, vô thức được giải phóng khỏi sự kiểm soát của ý thức
và ý chí, có được sự tự do đầy đủ để xây dựng các giả thiết, các ý tưởng mâu
thuẫn. Sau khi nhận biết các giả thiết, ý tưởng này, ý thức đóng vai trò: Chọn
lọc ra trong số đó các giả thiết, ý tưởng phản ánh đúng hiện thực khách
quan.
Nhiều nhà khoa học và sáng chế nổi tiếng đã từ lâu nhận thấy sự có mặt
của tiềm thức, vô thức trong các hoạt động tư duy sáng tạo của chính mình:
G. Helmholtz: “Ý nghĩ bất ngờ lóe lên mà không cần sự cố gắng nào,
như sự ngẫu hứng”.
V.A. Steklov: “Quá trình sáng tạo xảy ra một cách vô thức, không có
sự tham gia của lôgích hình thức. Chân lý đạt được không phải do suy
luận mà bằng cảm nhận mà chúng ta gọi là trực giác... Trực giác nảy
sinh trong ý thức dưới dạng một phán đoán sẵn không có bất kỳ chứng
minh nào”.
I. Pavlov: “... trong chừng mực nào đó, đời sống tâm lý, đời sống tinh
thần được tạo thành bởi phần ý thức và phần không ý thức xen lẫn với
nhau”.
