tiếu lâm dân gian rất hay, tôi thuộc nằm lòng và coi đó là một trong những
chuyện tiếu lâm hay nhất trong văn học Việt Nam.
Truyện kể, một ông khách tham ăn tục uống, ăn cơm “ké” một nhà nghèo.
Ông ta ăn hùng hục như tằm ăn rỗi không cần biết nhường nhịn ai. Cơm
trong nồi đã hết, ông ta vẫn đưa bát (chén) đã ăn hết đòi xới thêm cơm với
câu nói đưa đẩy che giấu sự tham ăn: “Nhà tôi có cây cam, trái to bằng
này?”. Gia chủ cũng đối lại rất lịch sự, bưng nồi cơm trống rỗng lên đưa sát
mặt người khách, bảo: “Ăn thua gì, ở nhà tôi quả cam to bằng cái nồi cơ!”.
Sự châm biếm người tham ăn ở đây quả là có chừng mực và đó là nét rất
đặc trưng của văn hóa Việt Nam. Bởi ngay từ thời xa xưa, trong đời sống xã
hội nước ta đã lưu truyền câu châm ngôn nổi tiếng “Trời đánh còn tránh
miếng ăn”. Kèm theo đó, còn có một câu nói “Đói cho sạch, rách cho
thơm”. Mẹ tôi cũng dạy: “Miếng ăn là miếng tồi tàn”. Thuở nhỏ, tôi không
hiểu rõ, hiểu hết. Lớn lên, ăn uống nhiều thứ, hiểu ra cái ý nghĩa sâu xa của
câu nói đó. Trong bữa tiệc, có người lục bới đĩa thức ăn để chọn miếng thịt
ngon nhất cho mình. Thật đáng xấu hổ.
Trong bữa cỗ, gia chủ tỏ lòng hiếu khách trân trọng gắp miếng thức ăn
cho khách. Khách không thích miếng thức ăn ấy, gắp trả lại. Cũng thật xấu
hổ. Miếng ăn rất đáng trân trọng. Nhưng vì miếng ăn mà quên hết hoặc loại
bỏ đạo lý, đạo nghĩa làm người, chỉ có thể có ở kẻ vô sỉ. Mẹ tôi còn dạy:
“Miếng ăn ngon phải là miếng ăn sạch”. Hồi nhỏ, tôi chỉ hiểu được nghĩa
vệ sinh thực phẩm. Lớn lên, hiểu ra cái nghĩa “sạch sẽ” ở phạm trù đạo đức
của chuyện ăn.
... Trở lại cái vế thứ hai: “...ngồi trông hướng”. Có lẽ chuyện ngồi trong
xã hội và gia đình, rộng hơn chuyện ăn uống bình thường. Mẹ tôi bảo: Phật
phải có nhang đèn, người phải có thể diện. Ngồi là sự thể hiện mình trong
đám đông. Ngồi làm sao để vừa giữ thể diện của mình, vừa giữ thể diện cho
người khác. Cho nên, trước khi ngồi vào mâm ăn, ngồi trong chỗ đông
người nhất thiết phải chọn hướng.
Không thể quay lưng lại những người, những điều phải tôn kính, thân
thiết. Không phải bỗng dưng người Việt Nam ta cũng coi trọng phong thủy
